Voor de kinderen: Het geheim van de boekenkist.

Vraag: waarheen was mijn eerste schoolreisje? (na verhaal antwoord…)

Heel lang geleden was er geen koning, geen president, maar noemde men de baas van het land een stadhouder. In die tijd was er een man die vond dat mensen vrij mochten zijn, vrij om te denken wat ze wilden, vrij om te geloven, vrij om te zeggen wat ze vonden dat gezegd moest worden. Maar juist omdat hij dat vond nam de stadhouder hem gevangen en bracht hem naar een groot kasteel. De stadhouder was het niet met hem eens, dus sloot hij hem op. Zo ging dat vroeger en zo gaat het in sommige landen nog.

Vertel het verhaal nu zelf verder…

 

Gelukkig mocht zijn vrouw er wel bij zijn. En hij mocht studeren. Dat deed hij graag want hij was heel geleerd. Op een dag werd een kist vol boeken bezorgd. Toen kreeg zijn vrouw een plan. Ze zei: ga eens twee uur in die boekenkist liggen en kijk of je het volhoudt. Dat lukte. Elke avond oefende hij het liggen in de boekenkist. Toen de kist zou worden opgehaald kroop hij erin, alleen in z’n ondergoed. Z’n vrouw legde al de boeken onder de dekens, zo gevormd dat het net leek of daar een man lag te slapen. We zullen zeggen dat je ziek bent, zei ze.

De soldaten haalden de kist op om die naar zijn familie te brengen, de kist met de man erin, maar dat hadden ze niet in de gaten. Wat een zware boeken, zullen ze gedacht hebben. En de man in de kist zal heel erg zijn best hebben gedaan om niet te kuchen of te niezen. Maar het lukte!

Eenmaal bij zijn familie kroop hij uit de kist en vluchtte in metselaarskleren naar het zuiden, naar België.

Tien jaar lang duurde het eer hij weer terug naar zijn land kon.

 

Mijn vraag aan jullie: over wie heb ik het?

Hugo de Groot!

Zijn beeld staat hier in Delft. Je mag er trots op zijn dat hij hier geboren is en dat hij hier heeft gewoond, want hij heeft heel veel betekend voor de vrijheid, ook van jou en mij!

Op vredeszondag staan we daar bij stil…

 

Meditatie

Lieve mensen,

Hugo de Groot kan model staan voor de geschiedenis

van de vrijheid en de vrede – in ieder geval in Europa,

want hij ontwikkelde een systeem voor volkerenrecht

en verkondigde verdraagzaamheid en tolerantie.

Model ook voor de moeite die het verwerven van de vrijheid heeft gekost.

Het kostte hem zijn eigen vrijheid,

die hij dan wel weer op schitterende wijze terug verwierf.

 

Aan het verhaal van deze vrijdenker kun je zien dat het ook toen, net als nu,

een onrustige tijd was, gekenmerkt door tegenstellingen,

conflicten, geweld, angst en zelfs onderdrukking.

En dat allemaal, net als nu, met de godsdienst als excuus en als inzet.

Wat dat betreft zou je bijna kopschuw worden voor godsdienst,

of, zoals de deze zomer overleden Gerrit Komrij zei:

Godsdienst houdt zich bezig met het oplossen van problemen 

die er niet zouden zijn als er geen godsdienst was.

Een leuke om even over na te denken

…

Nu naar onze tijd: een samenleving vol tegenstellingen.

We gingen deze week naar de stembus.

In deze dagen zag je de problemen van onze tijd uitvergroot,

de enorme kloof tussen de bewegingen in onze cultuur.

Ik wil man en paard noemen en zoeken naar verzoening.

Hoe vind je verzoening? – hoe kom je tot iets van vrede?

Of minstens: hoe vinden we een uitweg uit de verharding?

Hoe vinden we een paadje tot elkaar?

Ik wil een poging wagen, door de verschillende stromingen

in de maatschappij van nu naast elkaar te zetten.

Ik noem globaal de belangrijkste met enkele bekende namen:

Christenen, orthodox, liberaal, vrijzinnig en daartussenin:

Kees van der Staay, Harry Kuitert, Mark Rutte, Andries Knevel en Van Haersma Buma.

Humanisten liberaal en socialistisch:

Pauw en Witteman, Alexander Pechtold, Emiel Roemer, Diederik Samson,

en ik denk dat ook Geert Wilders zich daartoe rekent, in ieder geval liberaal.

De moslims, uit een verlichte of radicale islam:

hoe dan ook een serieus te nemen gesprekspartner in onze samenleving.

En dan zijn er nog de overlappingen en de nuances

en de groepen met minder invloed, die ik hier nu niet noem.

Op allerlei manieren staan deze groepen tegenover elkaar:

Christenen onderling, christenen tegenover liberalen of socialisten.

Gelovigen tegenover atheïsten.

Liberalen tegenover socialisten.

Liberalen, zoals de PVV, tegenover moslims.

Moslims onderling en moslims tegenover niet-gelovigen.

Het gaat soms hard tegen hard.

En dit alles staat model voor de verhoudingen in Europa en wereldwijd.

 

Vrede… hoezo vrede?

Waar kunnen we elkaar vinden, ergens?

Europa, Europa, hoezeer ben je verscheurd!

Ik denk, nee, ik verkondig hier dat er een weg is.

En die weg is: herbronning.

Vind je gezamenlijke roots, dat wat je ten diepste deelt, 

en je komt tot een gesprek.

Waar ligt onze gezamenlijke bron?

Europa, Europa, waar kom je uit voort?

…

Een stukje geschiedenis van de verschillende stromingen in Europa:

Het gaat me daarbij niet om wat de verschillende partijen ervan maken,

maar waar hun bronnen liggen.

Om te beginnen is veel in onze cultuur te herleiden

tot de Grieks/Romeinse beschaving van 2000 jaar geleden.

Dat is de eerste pijler van Europa.

Daar is heel veel moois uit voortgekomen,

aan filosofie, kunst, recht, wetenschap enzovoorts.

Toch leg ik die even terzijde.

Je kunt in een meditatie van een kwartier niet alles behappen.

De tweede pijler, de tweede bron, is voor ons veel spannender.

Dat is wat we meestal aanduiden als: de joods-christelijke traditie.

Het is een versimpeling en die bestaat eigenlijk niet,

maar ik hanteer nu toch even die term.

Je kunt ook zeggen: onze Europese cultuur is gebaseerd op het christelijk geloof

dus op het joodse geloof.

 

We ervaren om ons heen de tegenstelling tussen christenen en humanisten,

of, zoals ook wel wordt gezegd: tussen gelovigen en verlichten.

Door de verlichte vrijdenkende humanisten wordt er vaak van uitgegaan

dat het humanisme per definitie ongelovig of zelfs atheïstisch zou moet zijn.

Is het niet, Pauw en Witteman? Matthijs van Nieuwkerk? Pechtold?

Maar de eerste verlichte humanisten, zoals Erasmus en Hugo de Groot,

waren eenvoudigweg overtuigde christenen.

Hun eveneens overtuigde humanisme legde de nadruk

op vrijheid en verdraagzaamheid, maar was zeker niet atheïstisch.

Ik denk dat zij “christelijker” waren dan menig PKN-lid nu!

Ik denk ook dat de meeste PKN-leden dichter bij Erasmus staan dan bij Luther.

In de roots is er dus geen sprake van een tegenstelling.

Logisch ook: natuurlijk is een christen een humanist.

God is – bij wijze van spreken – de eerste humanist.

God schept de mens en ziet dat het goed is.

God gelooft in de mens.

 

Dat “terug naar de roots” geldt ook voor het socialisme,

Emiel, Jolanda en Diederik.

Het is gebaseerd op het humanisme maar ook op Marx.

En Marx was een jood.

Het kan haast niet anders of zijn gevoel voor gerechtigheid

kwam voort uit zijn joodse genen.

Maar natuurlijk zat ook het christelijk geloof hem in de botten.

En de gelijkheid waar Marx op hamerde vindt zijn wortels misschien wel

in de gelijkheid waar Paulus op hamerde:

in Christus – lees: in de liefde – is geen sprake meer van jood of Griek,

slaaf of vrije, man of vrouw.

In zijn systeem vergat Marx helaas die andere component

uit de joods-christelijke traditie:

de vrijheid – en daar is het misgegaan.

 

Tja, en Geert, we gaan jou niet overslaan.

Over vrijheid gesproken: jouw partij noemt zich naar de vrijheid,

net als die van Mark.

De vrijheid is een kern van het christelijk geloof.

Luister, opnieuw, naar Paulus:

Opdat wij in vrijheid zouden leven…

Laat je dus niet weer een slavenjuk opleggen!

Dat is een mooi beginsel van jouw partij, Geert, vrijheid.

Weet je wel dat het nog verder terug te voeren is dan Paulus,

namelijk op de roeping van Abraham:

trek weg uit je land, jij – ontsnap uit je land!

Dat is natuurlijk niet zomaar een geografisch land.

Het is het land van doem en noodlot,

het land van onvrijheid en ongelijkheid en onrecht.

Trek weg uit dat land.

Trek naar het beloofde land van de ware vrijheid en humaniteit!

 

Maar weet je wat nou zo mooi is, Geert?

Ook het geloof van de moslims gaat terug op Abraham

en op dit verhaal van de vrijheid .

Je hebt een punt als je zegt

dat ook de radicale moslims zich dit zouden moeten realiseren,

maar dat geldt evenzeer voor fundamentalistische christenen en joden.

…

Ik besef hoe correct dit klinkt.

Ik zie ook de commotie in zoveel moslimlanden n.a.v. de anti-islamfilm.

Wij zien tegenwoordig vooral

het schreeuwende, van haat verwrongen gezicht van de islam.

Het is verschrikkelijk wat er allemaal gebeurt – en ik begrijp het niet.

In mijn jeugd heb ik vooral het mystieke beeld van de islam meegekregen,

de devotie, de barmhartige Allah.

En onmiskenbaar was de ervaring van onze zoon tijdens zijn wereldfietsreizen

dat hij in islamitische landen het veiligst was, het meest gastvrij werd onthaald.

Ik ben ervan overtuigd dat we die kant van de islam weer op kunnen sporen,

Zoals we dat gisteravond zagen in Nieuwsuur,

in het interview met de jonge moslim Youssef Azghari.

Hij heeft een boek geschreven waarin hij de overeenkomsten laat zien

tussen de Westerse waarden en de islam.

Die weg, zegt hij, moeten we blijven zoeken,

die bron blijven opsporen.

 

Europa, Europa, hoezeer ben je verscheurd!

Europa, Europa, waar kom je uit voort?

Daar, uit dat verhaal van Abraham, komt Europa voort.

In  dat verhaal vinden alle Europeanen hun gezamenlijke bron.

Ook Nederlanders…

Niemand van ons is zuiver Nederlander – die bestaat niet –

we zijn allemaal bastaards, zei Adriaan van Dis.

Ik zou het vriendelijker willen formuleren.

Geestelijk, als Europese cultuur,

mogen wij ons allemaal kinderen van Abraham noemen:

Christenen, humanisten, socialisten en liberalen,

verlichte vrijdenkers, Joden, Moslims en Grieken…

Kinderen van de vrijheid, kinderen van de humaniteit.

Als gelovige voeg je daaraan toe:

Kinderen van God.

 

Amen.

 

 

 

 

 

 

 

 

Kyriëgebed

Eeuwige Liefde die Gij zijt,

wij spreken hier uit, wij ademen uit

het grote onbehagen over de wereld.

Wij laten los in uw ruimte, uw peilloze ruimte,

de pijn, de wonden, de woede van de wereld.

Eeuwige, ontferm U / Amen.

(Zo bidden wij U zingend: Heer, ontferm U…)

 

Gebed bij de opening van de Schriften

Kom met uw Geest

en weet ons te vinden in ons diepste zelf.

Raak ons heilzaam en genezend aan

in onze zere plek,

in onze pijn.

Geef ons kracht en wijsheid en gezindheid van vrede

in een onverzoenlijke wereld.

Schenk ons de Geest van Christus.

Amen.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gebeden

Eeuwige Stilte, wij zeggen hier uit

en leggen voor U neer

de oorlog in Syrië, de blijvende agressieve onrust in Afghanistan,

het onrecht, het schreeuwende onrecht,

de vervolgingen en de onderdrukking

op zoveel plaatsen in de wereld:

het mensonwaardige lijden.

 

Eeuwig licht, wij geven U onze voorbeden,

voor de wereld hier in onze eigen samenleving,

voor onze politieke leiders,

voor de nieuw te vormen regering – om wijsheid.

Wij noemen ook:

de angst onder de mensen, de gevolgen van de crisis,

de toenemende verwarring, vervreemding, verkilling soms,

onze persoonlijke vragen:

de eenzaamheid, de zorgen, ziekte, verdriet, rouw,

alles wat diep in ons leeft.

We leggen het neer in uw licht, in uw stilte…

…

We bidden het gebed dat Jezus ons leerde: Onze Vader…