Opstapje naar het thema: De duizendpoot die niet meer kon lopen
Het thema is: Onbekommerd. Wij mensen denken wat af. En dat is maar goed ook. Denken is een geweldige kracht. Maar je kunt er niet alles mee oplossen. Luister maar naar het verhaal dat ik als opstapje vertel:
Dirk de Duizendpoot wandelde met zijn duizend poten over de bladeren.
Onbekommerd.
Hier en daar at hij zijn buikje rond om vervolgens weer een ander plekje op te zoeken en daar zijn buikje rond te eten.
Het leukst vond hij het om zo lekker schommelend op zijn duizend poten van blad naar blad te dansen, nou ja, slow dansen.
Maar op een dag kwam hij een mensdier tegen, dat zich over hem heen boog, hem ernstig bestudeerde en vroeg: ‘Mijn beste duizendpoot, hoe doe je dat toch?’
‘Hoe doe je wat?’ vroeg Dirk.
‘Dat lopen met duizend poten… Hoe doe je dat in Godsnaam? Leg het me uit!’ zei het mensdier.
Dirk dacht diep na.
Maar na een tijdje moest hij zeggen: ‘Ik weet het niet. Ik kan het je niet uitleggen.’
Toen wilde hij weglopen… maar hij merkte dat hij het plotseling niet meer kon, lopen met z’n duizend poten.
Telkens moest hij er nu aan denken hoe hij dat toch deed.
En het lukte niet meer.
Pas veel later, toen hij op een dag schrok van een vogel die hem probeerde te verschalken, maakte hij plotseling dat hij wegkwam.
En dat lukte wel – omdat hij er toen niet over nadacht.
Stilte
U thuis en wij hier in de kerk, laten we stil zijn voor de eeuwige Liefde…
…
Onze hulp…
…
Eeuwige Liefde,
ieder op onze eigen plek richten wij ons op jou, geheim van ons leven.
Maak ons leeg van verwarrende en onrustige gedachten
of afleidende emoties, drukte in ons hoofd.
Maak ons leeg en stil van binnen.
Leeg en stil zodat er ruimte komt voor jou,
voor de dingen van jou:
het meest de liefde.
Amen.
Lezingen:
Psalm 131,
Matth 14:24-31
Johannes 15:9
Hans Andreus: Bloemen leven lichtzinnig… (fragment)
Bloemen leven licht-zinnig in hun bladen.
Dieren lopen vanzelfsprekend; ze zwijgen
van wat ze zouden kunnen zijn; hun daden
gebeuren altijd nu; dieren zijn eigen.
Mensen doen alsof. Bestaan in ijskoude,
denken, denken, denken dat zij bestaan…
Fragment gedicht Nicolaas Beets:
De moerbeitoppen ruisten;
God ging voorbij;
Neen, niet voorbij, hij toefde;
Hij wist wat ik behoefde
En sprak tot mij.
Sprak tot mij in den stillen,
Den stillen nacht;
Gedachten die mij kwelden,
Vervolgden en ontstelden,
Verdreef hij zacht…
Meditatie
Lieve mensen,
zoals ik zei: denken is een geweldige kracht.
Wat heeft de mensheid al niet bereikt met denken.
Denken is ook noodzakelijk – denken kan orde scheppen in de chaos.
Maar er schuilt ook een gevaar in.
Denken kan tot piekeren worden.
Kan je zelfs verlammen – denk maar aan het verhaal van de duizendpoot.
Mijn geliefde speelde als kind verdienstelijk accordeon.
Haar moeder zag dat ze zo leuk meebewoog met het ritme
en zei dat tegen haar: ‘Wat leuk dat je zo meebeweegt!’
Vanaf dat moment heeft ze het nooit meer gedaan.
Zodra je je iets bewust bent en dus gaat denken kun je het niet meer.
Toen ik les gaf op de Pabo is het volgende mij meermalen overkomen:
De beste stagiaires waren zij die van nature vertelden en lesgaven.
Maar het onderwijs is een papieren universum geworden.
Elke les moet doordacht en op papier uitgewerkt.
Het waren juist mijn beste studenten die me zeiden:
Als ik bij alles moet nadenken verlamt het mij.
De verlamde duizendpoot in onderwijsland…
…
Denken is ook minder groot en minder machtig dan men zou ‘denken’.
Het zijn juist de echte denkers die dat beamen.
De filosoof Hanna Arendt bijvoorbeeld constateert
dat ons denken feitelijk alleen na-denken is, d.w.z. construeren achteraf.
Dat de beslissingen al in een eerder stadium genomen zijn.
Maar waar dan?
De wiskundige Ronald Meester zegt:
Als je je overtuigingen denkend analyseert
en je argumenten steeds verder afpelt
kom je uiteindelijk tot de slotsom dat je kiest voor die of die overtuiging
omdat het nou eenmaal zo voelt!
Onze diepste overtuigingen komen niet voort uit ons denken
maar uit onze intuïtie – wat we dan aanduiden als: dat het zo voelt…
…
Niemand minder dan de denker Spinoza beweert
dat de hoogste kennissoort niet uit het denken en de rede voortkomt
maar uit de intuïtie.
Via de intuïtie ervaren we van binnenuit wat waar is en onwaar.
Via de intuïtie komen we de dingen van de eeuwigheid op het spoor
en de kennis van wat Spinoza Gods eeuwige en eindeloze wezen noemt.
Via de intuïtie leren we onszelf te zien als deel van God,
leren we ons leven te zien in zijn essentie:
het licht van de eeuwigheid, de eindeloze liefde.
Natuurlijk zijn de rede en het denken belangrijk voor Spinoza,
maar de grote beslissingen vinden vanuit de intuïtie plaats,
met behulp van de innerlijke gids.
Je zou kunnen zeggen: Denken is zilver, niet-denken is goud…
…
Want alleen in het niet-denken leven wij echt.
Daar leven wij vanuit onze diepste kern.
De dichter Hans Andreus wijst naar de bloemen en de dieren:
Bloemen leven lichtzinnig in hun bladen, dieren zijn eigen,
Maar mensen denken alles kapot:
denken denken denken dat zij bestaan…
Zij denken zich winterse systemen, kille rationele dogma’s,
of construeren een geloof waaraan ze zich ophangen…
Veel waarop mensen vertrouwen is bedacht.
Komt niet van binnenuit.
Leer te luisteren naar wat van binnenuit komt, wat Meister Eckhart noemt:
Wat van binnenuit wordt bewogen…
…
En leren luisteren naar die innerlijke gids, dat doe je niet door te denken.
Hoe dan wel?
Door andere vermogens aan te spreken.
Het vermogen van de stilte.
Het vermogen van de overgave.
Zoals de duizendpoot zich overgeeft
aan de natuurlijke beweging van zijn pootjes.
Zoals mijn geliefde, voor ze door haar moeder bewust werd gemaakt,
zich overgaf aan het ritme.
Het is het vermogen van meditatie:
Jezelf loslaten en vertrouwen op ‘wat van binnenuit wordt bewogen’.
Door je te focussen op de essentie ‘in het licht van de eeuwigheid’.
Mediteren op de essentie en daarbij blijven…
…
Denken is immers vaak controle, angst.
Daarom kan denken tot piekeren worden, verkramping.
Gedachten kunnen een mens kwellen.
Ik denk aan een ander gedicht, van Beets: De moerbeitoppen ruisten.
Hij beschrijft een ervaring van God in de stilte van een zomernacht.
Daarin gebeurt de essentie van zijn leven.
Hij ervaart even ‘het licht van de eeuwigheid’: hoe alles zou moeten zijn.
Blijkbaar wordt hij net als wij allemaal gekweld door gedachten.
Gedachten die mij kwelden
vervolgden en ontstelden
verdreef hij zacht…
De lasten glijden van zijn schouders af.
Hij voelt zich als de dichter van Psalm 131.
Zijn ziel tot rust gebracht, als een kind tegen de borst van de moeder.
Onbekommerd gaat hij de morgen tegemoet…
…
Mediteren is loslaten, biedt een reële visie op de werkelijkheid.
Brengt tot de essentie
Ga eerst in dat grote licht van de eeuwigheid
en bezien dan je problemen opnieuw.
Wat Spinoza zei komt hierop neer:
Probeer niet eerst al denkend je problemen op te lossen
om daarna gelukkig te worden,
maar kies voor het licht, wees gelukkig
en dan lossen je problemen zich vanzelf op…
Jezus zou zeggen: blijf in mijn liefde.
Blijf in de lichtkring van de liefde.
Laat je daar niet uit weglokken door angst of knagende gedachten.
Maak het tot je mantra: blijf in mijn liefde.
Je klaart er innerlijk van op.
Gedachten die je kwellen worden verdreven…
…
Petrus op de golven wordt ook gekweld door gedachten.
Het woeste water in dat verhaal staat voor de chaos
in het scheppingsverhaal van Genesis 1.
Het is de chaos in ons hoofd.
Maar een oervertrouwen doet hem wandelen over het water.
Een vertrouwen op Jezus, die het licht en de liefde verbeeldt.
Petrus geeft zich over aan dragende machten
zoals het kind aan de moeder in Psalm 131.
Petrus mediteert, hij heerst over de chaos in zijn hoofd.
Maar dan… dan gaat hij denken.
Hij ziet de golven en voelt de wind en de angst krijgt hem in zijn greep.
Je zou kunnen zeggen: door de angst gaat hij denken…
… en dan kan ie het niet meer.
Net zoals de duizendpoot, net zoals mijn geliefde.
En Petrus zakt weg in zijn kwellende gedachten…
…
Gelukkig grijpt de Liefde – in de gestalte van Jezus – hem vast.
Zoals de Liefde ons altijd redt, elke keer als wij verzinken in onze angst.
Laat los en geef je over
aan je diepste, je aller diepste intuïtie: de liefde.
Blijf in mijn liefde – en leef onbekommerd.
STILTE
Gebeden
Jij als een gloed in ons leven,
gloed van liefde die ons bestaan doortrekt,
wij danken jou voor het licht en de warmte die ons gaande houden
en inspireren.
Wij danken jou voor woorden van leven en liefde.
Hoor onze gebeden…
Acclamatie: O Lord hear my prayer
We leggen onze gebedsintenties in jou neer,
voor de wereld, we denken aan de mensen in de Gazastrook, de vluchtelingen in Griekenland, corona in Suriname en andere delen van de wereld, de spanningen tussen Rusland en VS – Hoor onze gebeden…
Accl.
Voor de aarde, de klimaatzorgen, de verwoestijning, de droogtegebieden, de bedreigde dieren, de door plastic soep verontreinigde oceanen, de smeltende ijskappen – Hoor onze gebeden…
Accl.
Voor ons eigen leven, onze geliefden, gezondheid, liefde en liefde alleen, onszelf – Hoor onze gebeden…
Accl.
In de stilte…
Wij bidden samen het Onzevader:
Onze Vader die in de hemelen zijt,
Uw naam worde geheiligd,
Uw Koninkrijk kome,
Uw wil geschiede gelijk in de hemel alzo ook op de aarde.
Geef ons heden ons dagelijks brood.
En vergeef ons onze schulden gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren.
Leid ons niet in verzoeking maar verlos ons van de boze.
Want van u is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid tot in eeuwigheid.
Amen.