Thema: HET WORDT ALLEEN MAAR MOOIER
Stilte en gebed
Levende Liefde,
wij zijn stil voor jou…
…
Een aarde vol leven,
een wereld vol geweld,
vreugde en vragen,
feest en verdriet,
geboorte en dood,
liefde en pijn,
licht en duister.
En ergens verborgen, diep in onszelf,
hunker jij naar ons.
Maak ons leeg van het vele
dat ons bezwaart
en maak ons vol van jou.
Amen
Opstapje naar het thema: De nostalgie van Zwier de Zwaluw
Zwier de Zwaluw had al zijn hele leven last van nostalgie.
Wat dat is?
Verdriet om wat voorbij gaat en wat voorbij is gegaan – en dat het allemaal voorbij gaat.
Dat begon al toen hij nog maar in het ei zat.
Door de schaal heen voelde hij de warmte van het lijfje van zijn moeder of vader – wat was het hier toch heerlijk!
Maar hij groeide zo groot dat hij het er niet uithield en hij begon de schaal open te tikken – met tegenzin, want:
‘Ik wil niet naar buiten, ik wil lekker hier blijven waar het veilig is en warm.’
Het sneed door zijn kleine vogelziel dat zijn leventje in het ei voorbij was.
‘Voorbij, voorbij, o, en voorgoed voorbij.’ dichtte hij.
Maar al gauw merkte hij dat het in het kunstig gemaakte nest van zijn vader en moeder eigenlijk veel leuker was.
Het zat zo mooi en veilig tegen een balk in de koeienstal.
Ze vlogen af en aan met lekkere hapje zodat hij groeide als kool en al snel te groot werd voor het nest.
Maar hij wilde niet, hij vond het zo erg dat hij zijn nestleven achter moest laten.
Ook alweer voorbij, dacht hij – en hij moest ervan huilen.
Uiteindelijk duwde zijn vader, die niet van zeuren hield, hem over de rand.
Toen moest hij wel vliegen, maar… o, maar wat was dit fijn.
Vliegen, aaah! Dat het bestond! Dit was nog veel mooier dan zijn nestleven.
Hij voelde zich zo vrij als een vogel en vloog over en rond het erf en haalde lekker zelf zijn eten op.
Maar op een dag in september zag hij hoe zijn hele familie zich verzamelde op de nok van de schuur voor de grote trek naar het zuiden.
Wat nu? Moest hij hier weg? Weg van dit mooie leven??
Ook dit, zijn kuikentijd op de boerderij, was voorbij – hij wist het en weer verzonk hij in nostalgie.
‘Voorbij, voorbij, o en voorgoed voorbij.’ jammerde hij.
Maar eenmaal op de trek naar het zuiden ging hem een licht op.
Landen en zeeën en bergen gleden onder hem langs en hij zag de mooie, grote wereld en toen wist hij het: ‘Het wordt alleen maar mooier!’
Lezingen
Prediker 5:17 en 19
Het is, zo heb ik ingezien, goed en weldadig voor een mens wanneer hij zich aan eten en drinken te goed doet en geniet van alles wat hij heeft verworven. […]
Dan piekert hij tenminste niet zo veel over het geringe aantal dagen van zijn leven, maar gaat hij van ganser harte op in de vreugde die God hem toebedeelt.
Psalm 103:14-16
God vergeet niet dat wij uit stof zijn gevormd.
De mens – zijn dagen zijn als het gras,
hij is als een bloem die bloeit op het veld
en verdwijnt zodra de wind hem verzengt:
de plek waar hij stond kent hem niet meer.
We luisteren naar Dust in the wind van Kansas
I close my eyes, only for a moment and the moment’s gone
All my dreams pass before my eyes a curiosity
Dust in the wind, all they are is dust in the wind
Same old song, just a drop of water in an endless sea
All we do crumbles to the ground though we refuse to see
Dust in the wind, all we are is dust in the wind
Now don’t hang on, nothing lasts forever but the earth and sky
It slips away and all your money won’t another minute buy
Dust in the wind, all we are is dust in the wind
Dust in the wind, everything is dust in the wind
Johannes 2:9-10 (Als Jezus water heeft getransformeerd in wijn…)
Toen de ceremoniemeester het water proefde, dat wijn geworden was – hij wist niet waar die vandaan kwam, maar de bedienden die het water geschept hadden, wisten het – riep hij de bruidegom en zei tegen hem: ‘Iedereen zet zijn gasten eerst de goede wijn voor en als ze dronken zijn de mindere. Maar u hebt de beste wijn tot het laatst bewaard!’
Buitenbijbelse lezing – Spinoza, Stelling IV, 67
Een vrij mens denkt over niets minder dan over de dood. En zijn wijsheid is geen meditatie over de dood, maar over het leven.
Meditatie: Het wordt alleen maar mooier
Lieve mensen,
mistroostig stond de senior man voor zijn mooie, oude huis.
Vleesgeworden nostalgie – in gedachten noemde ik hem Droef.
‘Veertig jaar hebben we in dit huis gewoond,
maar het wordt te bewerkelijk voor mijn vrouw.
Nu gaan we binnenkort verhuizen naar een appartement.
Dan is ons mooie leven op deze mooie plek in dit mooie huis voorbij.’
Droef zuchtte en vertelde nog een paar treurige verhalen
over een oudere broer die een zware levensavond had – zo zei hij dat:
een zware levensavond.
‘Het wordt alleen maar minder.’ besloot hij.
Ik had er niet veel tegenin te brengen, maar vroeg het me wel af:
‘Is dat zo? Wordt het alleen maar minder?’…
…
Dat gevoel ‘het wordt alleen maar minder’ is in ieder geval herkenbaar.
Sinds mensenheugenis dichten dichters over de vergankelijkheid,
en de daaruit voortvloeiende gevoelens van nostalgie
bij het verstrijken van de tijd, het voorbijgaan van alle dingen.
Voorbij, voorbij, o en voorgoed voorbij… J.C. Bloem.
Nostalgie: weemoed, die soms grenst aan melancholie: zwaarmoedigheid.
Wat stelt het leven voor?
Al die jaren, gras is het, een bloem die even bloeit en morgen is vergeten.
Ons leven: dust in the wind, stofjes in de wind – fffft… en weg is het.
Af en toe overvalt je dat gevoel, op breekpunten in je leven:
O, is dit ook alweer voorbij!
Het was gisteren dat je slaagde voor een examen
en vandaag hing de vlag uit bij je kleindochter.
Het was zopas dat je kind afscheid nam in groep 8
en nu is het je kleinkind… als je het al mag beleven.
Wie kent het niet, dat verbijsterende gevoel?
Huh? Word ik zeer binnenkort 73? – Nee, Wim, dat geloof ik niet!
Ik weet het, je zou het niet zeggen, maar toch…
Dust in the wind, all we are is dust in the wind…
…
Dust in the wind – en het wordt alleen maar minder…
Goed, nu is het wel genoeg geweest, mister Melancholy man.
Het is een waarheid, maar toch niet meer dan een deelwaarheid.
En er is een medicijn tegen dat verlammende gevoel.
Het is goed om te beseffen dat we niet meer zijn dan een druppel in de oceaan,
maar wel eens gezien hoe één druppel kan schitteren?
Neem die alvast mee als eerste vitamine tegen de nostalgie
voor ze tot ziekte wordt in melancholie.
Zonder waterdruppels was er geen oceaan.
Je bent nodig, je bent schitterend, je bent mooi.
Laat het tot je doordringen als je denkt dat je leven weinig voorstelt…
…
Als er iemand heeft geweten van nostalgie, dan is het de wijze Prediker.
Je ziet hem zitten schrijven op zijn kamer, over het papier gebogen
en in zichzelf gekeerd, terecht een beetje tobbend
over de lucht en de leegte van het leven.
Maar soms gooit hij ineens de ramen open en weet:
Dit is niet de enige en niet de volle waarheid.
Sterker nog, juist omdat het leven zo snel voorbij gaat, is het zo kostbaar.
Hij gooit de ramen open en laat het volle licht binnenvallen
En hij snuift het goede leven op en roept het uit: ‘ Wat is het leven mooi!
Geniet van al die mooie dingen, van het licht en van lekker eten en drinken,
en van vrij zijn en van vrijen en van vrienden en vakantie, kortom:
van het basale biologische leven onder de zon…’
Laat maar lekker even tot je doordringen…
…
Volop leven en liefhebben en genieten.
Dat is het beste medicijn tegen gepieker over ‘je geringe aantal dagen’.
Hij beklemtoont het zelfs: Geniet niet alleen, maar ga er ook in op!
Als je zo intens en overvloedig geniet heb je geen tijd voor getob.
Veel mensen hebben zo’n moeite met genieten, met onbekommerd te zijn,
doen dat zo half en zuinig, zo – mag ik het zeggen? – calvinistisch.
Gooi de remmen eens los, geef je over aan mateloosheid
en aan verrukkelijke schaamteloosheid.
Ja, u hoort het goed: de dominee roept op tot schaamteloosheid.
Predikers gulheid drukt het ons ook zo ondubbelzinnig op het hart:
Ga van ganser harte op in de vreugde die God je toebedeelt.
En eeuwen later zegt Spinoza het hem in andere bewoordingen na:
‘Een vrij mens denkt over niets minder dan over de dood. En zijn wijsheid is geen meditatie over de dood, maar over het leven.’
Mediteer op het leven, zegt deze grootste geleerde uit onze geschiedenis.
Focus je op het leven – en denk erom:
Spinoza weet er alles van, van voorbijgaan en verlies en dood.
Hij verloor zijn ouders en broer en zus op jonge leeftijd.
Juist daarom begreep hij hoe kostbaar het leven is.
Leef NU – zeggen Prediker en Spinoza.
Het is een cliché maar daarom is het zo waar.
Leef intens NU, dan heb je geen tijd voor nostalgie.
Geen tijd om je zorgen te maken over ‘het wordt alleen maar minder’…
…
Het wordt alleen maar minder??
Het wordt alleen maar mooier!
Zelf ben ik best wel een nostalg.
En juist daarom voel ik mij gerechtigd
om het inzicht van Zwier de Zwaluw met u te delen:
Het wordt alleen maar mooier – dat is een nog beter medicijn.
Als 13-jarige jongen fietste ik op een zaterdagmorgen over het Boerengat,
het gehucht waar ik speelde als kind, op weg naar mijn eerste baantje.
En ik zag drie jongetjes spelen op de dijk en ik dacht:
‘Dit is voorgoed voorbij, ik maakt dit nooit meer mee.’
Het sneed me door de ziel.
Maar zie, mijn ziel verruimde tot volwassenheid,
mijn wereld werd groter en groter, en rijker,
ja, ik leerde de rampspoed kennen van meisjes en verliefdheid,
ja, maar ook de verrukking en de vreugde van de liefde.
Het werd alleen maar mooier.
En altijd gedurende mijn leven bleef ik moeite houden met afscheid nemen.
Van de boerderij en mijn ouders toen ik het huis uit ging,
maar het leven met mijn geliefde was mooier, veel mooier.
Ook had ik moeite met het loslaten van de kinderen toen zij volwassen werden.
Maar weer: het is alleen maar mooier geworden.
De kinderen werden onze vrienden en de vakanties met hen samen
zijn nog mooier dan toen ze kind waren.
En wat de liefde betreft, naarmate het leven verstrijkt en de dood nabij is,
zij wordt alleen maar dieper, ze wordt alleen maar mooier.
Je wordt in een steeds dichtere dampkring van liefde gezogen,
juist in mijn perioden van ziekte – en dus ook in deze levensfase.
Ja, net zo verbaasd als de ceremoniemeester in Kana stamel ik tot God:
‘U hebt de beste wijn tot het laatst bewaard – en ze was al zo goed!’…
…
De beste wijn voor het laatst?? Het wordt alleen maar mooier??
Ook over de dood heen? Durf ik dat te zeggen?
Ja, soms door diepe dalen heen, zeker, maar het wordt alleen maar mooier.
Ik ervaar een oplopende reeks, ook over de grens van de dood.
Mits… mits je in termen van liefde wilt denken en beleven.
Het gaat er niet om dat het leuker wordt en gemakkelijker,
maar wel mooier, in de liefde – dat is het beste, het ultieme medicijn.
Toen mijn vader stierf veranderde mijn nostalgie in melancholie,
maar zijn liefdevolle nabijheid daarna was mooier dan toen hij nog leefde.
Verdriet en gemis zijn realiteit, maar niet de enige en niet de laatste realiteit.
Het wordt alleen maar mooier, juist achter de heuveltop.
Ook mensen met ‘een zware levensavond’ – en die ken ik helaas van nabij – gaan de beste wijn tegemoet.
Laatst had ik mailcontact met een man, een leeftijdgenoot,
die nog maar kort geleden zijn innig geliefde geliefde verloor.
Hij ondertekende zijn mail met:
de gelukkigste mens op aarde… het bestaat…
…
En hoe is het afgelopen met meneer Droef?
U weet wel, hij van ‘het wordt alleen maar minder’.
Een paar maanden na zijn verhuizing kwam ik hem tegen.
‘En? Hoe is het nu met je?’ vroeg ik hem.
‘Het is er fantastisch’, zei hij, ‘veel fijner voor mijn vrouw en ook voor mij.
Weet je, ik had het veel eerder moeten doen.’……
STILTE
Gebeden (met stilte en Onzevader)
Eeuwige Liefde die jij bent,
wij danken jou voor wonderen in ons leven,
voor ommekeer en bevrijding,
voor het licht van de lieve lange dag,
voor leven en liefde,
voor de aarde,
voor elkaar…
En wat ons bezig houdt leggen wij neer in jouw stilte,
om onze bezwaarde ziel te verlichten,
om onszelf uit te spreken en uit te drukken en los te laten:
het bedenkelijke verleden van onze westerse cultuur,
keti koti, het noodzakelijke gedenken,
de heftige gevolgen van het menselijke materialisme in de opwarming van de aarde,
jij, diep in onze ziel verborgen, wees een antwoord op onze vraag:
wat kunnen wij doen? wat kunnen wij doen?
de verschrikkelijke oorlog in Oekraïne, onze onmacht daarin,
de blindheid van wereldleiders,
persoonlijke zorgen, ziekte, dood, rouw, angst en pijn en alles wat op ons drukt,
ons eigen leven, onze geliefden, onszelf, in de stilte…
…
We bidden samen het Onzevader:
Onze Vader die in de hemelen zijt,
Uw naam worde geheiligd,
Uw koninkrijk kome,
Uw wil geschiede gelijk in de hemel alzo ook op aarde.
Geef ons heden ons dagelijks brood.
En vergeef ons onze schulden gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren.
En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze.
Want van u is het koninkrijk, en de kracht, en de heerlijkheid, tot in eeuwigheid.
Amen.