Thema: Brief aan Youp
Stilte en gebed
Eeuwige Liefde,
we zijn stil voor jou…
…
Er is zoveel dat we niet begrijpen,
de krachten van de aarde,
het duizelingwekkende, eindeloos uitdijende universum,
het mysterie van tijd en eeuwigheid,
de majesteit van het licht,
en soms de ongedachte liefde van mensen,
liefde als het grootste wonder van de evolutie –
en in dat alles jouw raadselachtige aanwezigheid,
jouw stem in onze stilte,
jouw geest in onze harten,
jouw intieme nabijheid.
Wij zoeken jou in dit samenzijn, in deze gemeenschap,
wij luisteren naar jou in onze stiltes en woorden,
wij tasten onze ziel af op de plekken waar jij schuilt,
en wij bidden je:
stem ons af op jouw geest die ons zoekt.
Amen
Opstapje naar het thema: De onverbeterlijke Wereldverbeteraar
De luiaard hing lekker te hangen aan zijn tak.
Plotseling vernam hij een verdriet dat hem door merg en been ging.
Hij keek omlaag.
Op de grond, tegen de stam, zat iemand hartverscheurend te huilen.
Het was God.
Wat is er toch aan de hand? – zei de luiaard, heel zachtjes, want met zo weinig mogelijk inspanning.
Maar gelukkig hoort God alles.
Wat er aan de hand is?? – riep zij wanhopig, lees jij geen kranten??
Wat een domme vraag, dacht de luiaard, maar hij zei het niet want hij wilde God natuurlijk niet beledigen.
De vraag stellen is haar beantwoorden, zei hij, vertelt u me liever wat de oorzaak is van uw verdriet.
Het is zo verschrikkelijk allemaal, klaagde God, de wereld, de mensdieren, alles gaat kapot, iedereen vermoordt iedereen.
Ik heb het allemaal zo anders bedoeld en ik doe zo mijn best om het te veranderen, maar niemand wil nog naar me luisteren.
Ze snikte nog een tijdje heftig na.
De luiaard liet God tot bedaren komen.
Tijdens het wachten viel hij bijna in een heerlijke slaap maar hij dwong zich nog even om wakker te blijven, zo’n intens mededogen had hij met God.
Toen nam hij een forse hap adem voor zijn grootste inspanning aller tijden, het verlossende woord:
Lieve mevrouw God, u wilt het ook allemaal zo goed doen.
U bent altijd maar bezig de wereld te verbeteren, maar u ziet toch dat dat averechts werkt.
Kijk eens naar mij – u hebt mij nota bene zelf bedacht.
Ik hang hier maar wat te hangen, eet een paar worteltjes, slaap zo veel als mogelijk is en laat iedereen met rust.
(Uit ‘O hemel, zei de krokodil’ – WJ)
Lezingen:
Genesis 1:1-3 (hertaling WJ):
In principe schept God de hemelen en de aarde.
De aarde is nog altijd chaos, en zwaar hangt de duisternis over de stormvloed.
Maar de geestkracht van God broedt als een vogel op de woeste wateren.
En God zegt: ‘Het moet licht zijn.’ – en het is licht.
God ziet het licht en zegt: Tof!
I Koningen 19:11,12 (hertaling WJ, God openbaart zich aan Elia op de berg Horeb):
Zie hoe de Eeuwige voorbijgaat
en een wrede storm, geweldig sterk, die bergen verscheurt
en rotsen verbrijzelt voor het aangezicht van de Eeuwige uit,
maar niet in die storm is de Eeuwige –
na de storm een aardbeving, maar niet in de aardbeving is de Eeuwige.
Na de aardbeving een vuur, maar niet in het vuur is de Eeuwige;
na het vuur de stem van een ijle stilte.
Johannes 3:6-8 (hertaling WJ):
Wat geboren is uit een mens is menselijk, en wat geboren is uit de geestkracht van God is geestelijk. Wees niet verbaasd dat ik zei dat jullie allemaal opnieuw geboren moeten worden. De wind waait waarheen hij wil; je hoort zijn geluid, maar je weet niet waar hij vandaan komt en waar hij heen gaat. Zo is het ook met iedereen die geboren is uit de geestkracht van God.
Niet bijbelse lezing: Tegenstem van Youp van ’t Hek in NRC 11 februari 2023
Moet je, als je in een alwetende schepper gelooft, deze god bedanken voor de zeven peuters die door reddingswerkers onder het Turkse en Syrische puin vandaan zijn gesleept? Of mag je god in een woedend gebed helemaal verrot schelden omdat ie een kansloos stukje wereld moedwillig tot puin heeft laten schudden? Ik zou het begrijpen als je als goedgelovige dit weekend vloekend je gebedshuis verlaat. Met opgeheven middelvinger naar de dienstdoende prediker…
Meditatie: Brief aan Youp
Lieve mensen, beste Youp,
‘Ik zou het begrijpen als je als goedgelovige
dit weekend vloekend je gebedshuis verlaat.
Met opgeheven middelvinger naar de dienstdoende prediker…’
Oeps! Zo’n dienstdoende prediker ben ik!
Dat geeft te denken – en dat is wat ik in deze overdenking met u doe.
En ik dacht: ‘Maar waarom die middelvinger naar de prediker, Youp?
Je weet toch niet wat die gaat zeggen of bidden?
Misschien vloekt hij zelf wel – ik in ieder geval wel.
Dan vloekt hij mee met de vele vloekpsalmen in de bijbel en Job.
Misschien steekt die prediker zelf wel zijn middelvinger op naar…
Ja, naar wie of wat eigenlijk?
Naar de Turkse architecten en aannemers dan toch zeker
die voor veel geld bordkartonnen flats bouwen?
En naar de regering die dat oogluikend schijnt toe te laten?
Onze zoon, die jaren in Chili heeft gewoond, en zijn Chileense geliefde, vertelden ons vaak dat ze hun flat weer hadden voelen schudden,
maar ze waren nooit echt bang,
want bij alle wandaden die de regering daar ook op z’n geweten heeft,
heeft die wel voor aardbevingbestendige gebouwen gezorgd!
We hebben in Zeeland pas nog herdacht hoe het water kwam in 1953
en hoe anders het was gelopen als men toen geluisterd had
naar de klokkenluiders die al jaren waarschuwden voor te zwakke dijken.
Onderscheiden we de menselijke verantwoordelijkheid en het lot of God?
We zijn even stil rond die vraag…
…
Of steken we onze middelvinger op naar die god van jou, Youp,
die ‘alwetende schepper’ zoals jij hem noemt?
Naar die god hoef je geen middelvinger op te steken, want die bestaat niet.
Gelukkig niet, want zo’n god, zo’n almachtige President in het heelal,
die de aarde doet schudden op plekken waar iedereen het al zo moeilijk heeft en intussen het Kremlin spaart,
dat is een al te menselijke, wrede voorstelling.
Alleen mensen kunnen zo’n god scheppen.
En dat is wat er is gebeurd.
Maar hoe kunnen we het dan begrijpen, schepping en aardbeving?
God en lot?
Wat is scheppen?
Kijken we naar Genesis 1,
het verhaal dat het meest bekend staat als ‘scheppingsverhaal’.
Misschien is het grootste misverstand wel de vertaling.
De vertaling namelijk in de verleden tijd:
In het begin schiep…
Daarmee is een tijdsaanduiding gegeven en lijkt het een geschiedenisverhaal, zo van: Ooit, lang geleden…
Maar er is alle reden om het in de tegenwoordige tijd te vertalen.
Scheppen gebeurt nu, sterker nog, het is toekomstgericht.
Schepping is geen verleden tijd, maar opdracht voor nu
en belofte voor de toekomst.
Wat altijd nog vertaald wordt met ‘in het begin’
is niet bedoeld als tijdsaanduiding,
maar het zegt iets inhoudelijks over de situatie nu en altijd.
Niet: vroeger, ooit, toen, ergens in de tijd,
maar: in beginsel, in principe, oorspronkelijk –
je kunt ook zeggen: in wezen, in essentie.
In principe is God scheppend, van oorsprong,
van nature schept God.
Het is haar aard, haar kern, haar niet anders kunnen.
Dat is één ding, Youp, waarom we niet mee hoeven te gaan
in jouw voorstelling.
Het verhaal van hemel en aarde is niet af.
De geestkracht van God broedt nog altijd op de chaos van onze werkelijkheid.
Laten we even stil zijn rond dit misschien nieuwe perspectief…
…
En dan nog iets, iets heel wezenlijks.
In het scheppingsverhaal is van de aanwezigheid van God sprake,
niet in de chaos, niet in de woeste wateren, niet in de duisternis,
maar in de geestkracht.
En dat andere verhaal, het Eliaverhaal zegt het zo:
Niet in de storm, niet in de aardbeving – een cruciaal zinnetje in deze tijd:
niet in de aardbeving – en ook niet in het vuur,
maar in de stem van de stilte.
God is in ons leven aanwezig als innerlijke stilte
en innerlijke stem.
Een beeldend verhaal, zoals ook het scheppingsverhaal beeldend is:
het is een schilderij, je ziet het voor je:
dat onherbergzame, donkere tempeest van water en wind,
het roept de beelden van de nacht van de watersnood,
en daarboven zweeft een kleine witte vogel,
een vogel die licht en warmte afgeeft en broedt op de wateren.
Zo wordt de geestkracht van God geschilderd.
God is niet een natuurkracht, niet de fysieke werkelijkheid,
maar een geestelijke, innerlijke werkelijkheid.
God is van geestkracht.
En zo mogen we het scheppingsverhaal verstaan,
niet als een hocus pocusverhaal van lang geleden,
maar als een verhaal dat onze innerlijke wereld verbeeldt.
De chaos is de chaos in ons, in ons innerlijk universum.
De chaos en de duisternis, het zijn onze gedachten en gevoelens,
de angst en de onrust in ons brein.
In onze geest vindt de schepping plaats van het licht…
…
Hallo Youp, ben je daar nog?
Deze prediker heeft het toch echt over een andere god dan jij.
God als innerlijke kracht, als verborgen geestelijke werkelijkheid,
God die verdriet heeft om de wereld zoals in het verhaaltje van de luiaard.
God die nota bene zelf vloekt om het leed van mens en dier en aarde.
Het is niet een God die de fysieke werkelijkheid waarin wij leven verandert,
niet een God die vecht tegen de bierkaai van het lot,
maar die in het lot aanwezig is als liefde
en zo – en alleen zo – de wereld herschept,
vanuit de innerlijke rust van de luiaard.
Zoals zo vaak deel ik je woede, Youp, laat dat duidelijk zijn.
Ik sta aan jouw kant,maar… ik wil niet in jouw perspectief blijven steken.
Want weet je wat ik opmerkelijk vind?
Dat de mensen die het zwaarst getroffen zijn door de aardbeving
nota bene troost ontlenen aan God.
Dat is niet de god tegen wie jij zo fulmineert.
Ze laten hartstochtelijk hun tranen de vrije loop,
maar ik heb nergens een opgeheven middelvinger gezien.
Dat is toch frappant.
De mensen die het treft ontsteken niet in woede,
maar komen tot een houding van aanvaarding.
Wat zou hun geheim kunnen zijn?…
…
De God aan wie zij troost ontlenen
is de door hen ervaren God van de binnenkant.
Zij hoeven niet af te rekenen met een god
die hun fysieke buitenkantwereld doet instorten,
omdat zij weet hebben van God als geestelijke, innerlijke werkelijkheid.
Dat besef brengt ons bij de woorden uit Johannes:
De geestkracht van God waait waar hij wil.
Dat is die geestkracht van de stilte, die innerlijke kracht,
die niet in de aardbeving is, maar in de liefde,
waarmee mensen zich nu over elkaar ontfermen in dat getroffen gebied.
De zachte bries van die geestkracht waait waar hij wil.
Waait ook in de hoofden en harten van de slachtoffers,
dringt door onder het stoffige puin in de zielen van de stervenden,
waait en ademt in de harten van de hulpverleners,
speelt lief op in het gebaar van onze kleindochter Liv van acht,
die cakejes bakte en ze ging verkopen langs de deur
voor de slachtoffers van de aardbeving…
Zie je dat meisje voor je, Youp?
Dat meisje is God.
Steek je naar die God ook je middelvinger op?…
… STILTE
Gebeden (met stilte en Onzevader)
Bron van Liefde,
Wij danken jou voor de sporen van licht in ons leven,
wij danken jou ook voor de duisternis die ons drijft naar het licht,
wij danken jou voor de uiteindelijke eenheid van alle dingen in jou:
goed en kwaad, voorspoed en tegenspoed, leven en dood…
En wij spreken uit wat ons bezig houdt en verontrust:
de waanzin van oorlog en wereldleiders,
de grilligheid van het lot,
ons mededogen met de slachtoffers van de aardbeving,
de woede om zoveel onrecht en onderdrukking,
de onmacht in de grote wereldproblemen,
de verdeeldheid in onze samenleving,
de pijn in zoveel levens,
het lijden door gebrek aan liefde,
het verdriet, vervreemding, ziekte, rouw…
Ons eigen leven en onze geliefden, in de stilte…
…
We bidden samen het Onzevader:
Onze Vader die in de hemelen zijt,
Uw naam worde geheiligd,
Uw koninkrijk kome,
Uw wil geschiede gelijk in de hemel alzo ook op aarde.
Geef ons heden ons dagelijks brood.
En vergeef ons onze schulden gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren.
En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze.
Want van u is het koninkrijk, en de kracht, en de heerlijkheid, tot in eeuwigheid.
Amen.