Thema: Ik zoek een woord
Stilte en kyriëgebed
Jij, onuitsprekelijk mysterie,
we zijn stil voor jou…
…
Vanuit de schoonheid die ons omringt,
maar ook de gebrokenheid van de wereld,
tast onze ziel naar jou,
hunkert naar jou.
Wij verlangen naar genezing
van de diepe wonden in onze wereld,
het lijden van de aarde, de dieren en de mensen.
Er is een stem in ons die jou looft
om het licht en de groene aarde,
en er is een stem in ons die smeekt om ontferming
over de nood van de wereld.
Eeuwige Liefde, ontferm je,
Christus, ontferm je,
Eeuwige Liefde, ontferm je.
Amen.
Opstapje naar het thema: Ik zoek een woord
O, wat een prachtige zomermorgen aan zee!
De mooie grote zilvermeeuw Sneeuw liet zich heerlijk drijven op de wind.
Hij hoefde zijn brede vleugels nauwelijks te bewegen.
Hij hoefde eigenlijk nooit veel te doen, ook niet te vissen of schelpen te zoeken.
Straks zouden de vakantiegangers komen en hun bakjes friet en kibbeling leeg eten.
En dan dook Sneeuw plotseling vanuit de lucht op die bakjes neer en propte zijn snavel vol frietjes of vis – lekker hoor!
En makkelijk zat.
Maar nu was het nog stil en rustig.
De zee was glad en blauw.
In de verte een beetje wazig, alsof er een flinterdun dekentje op lag.
Van witte, doorzichtige wolk.
Daarachter stroomde de zee verder.
Eindeloos, net zoals de hemel boven Sneeuw eindeloos was.
Licht, overal licht.
Wat is alles toch mooi, dacht Sneeuw.
Wat is alles toch heerlijk.
Hij poepte eens lekker vanuit de lucht op een terrastafel en liet zich meevoeren naar de zee op een zuchtje wind.
Een zalig gevoel was dat.
Wat is alles toch licht en wit, dacht Sneeuw, ik zoek een woord.
Maar hij vond er geen.
Meeuwen hebben niet zoveel woorden.
Bijbellezingen (eigen hertaling WJ)
Psalm 73:26
‘ Al bezwijkt mijn hart en vergaat mijn lichaam,
de rots van mijn bestaan, al wat ik heb,
is God voor eeuwig.’
II Korintiërs 4:16
‘Daarom verliezen wij de moed niet. Ook al vervalt onze uiterlijke mens, nochtans wordt de innerlijke van dag tot dag vernieuwd.’
Buitenbijbelse lezing
Spinoza (Stelling I, 15 uit zijn Ethica)
‘Al wat is, is in God,
en zonder God
kan niets zijn,
noch begrepen worden.’
Meditatie: Ik zoek een woord
Lieve mensen,
we zoeken een woord.
Sneeuw weet het niet want hij heeft niet zoveel woorden,
maar u hebt het natuurlijk allang begrepen dat het gaat om… God.
Of liever: we gaan op zoek naar een woord voor God…
Daartoe gaan we een wandeling maken.
Eerst nog even met de meeuw Sneeuw.
Daarna wandelen we op met Freek de Jonge, Oek de Jong en Spinoza.
En daarna mag u even met mij oplopen.
En tenslotte… met Leonard Cohen, luisterend naar zijn If it be your will.
Telkens op zoek naar dat woord, dat woord God – wat betekent het?
Waaraan denkt u bij het woord ‘God’?
…
Misschien kent u het levensgevoel van de meeuw Sneeuw:
Het zalige gevoel op de wind: alles is zo mooi, zo licht en wit…
Heel veel mensen kennen dat gevoel
en net zo min als Sneeuw weten ze er een woord voor.
Het leven is zo’n mysterie dat we er geen woord voor hebben.
Meeuwen hebben niet zoveel woorden, maar mensen vaak ook niet.
Misschien ontspringt het woord ‘God’ aan uw beleving.
Maar het kan ook zijn dat dit woord zo is belast
dat u het niet meer over uw lippen krijgt.
In zijn boek Reikhalzend verlangen, een titel die genoeg zegt,
komt Freek de Jonge niet verder dan ‘mysterie’ – hij vertelt:
‘Het geloof dat me verbond met mijn vader heeft me nooit in zijn greep weten te krijgen. Maar ik voel wel verwantschap met het mystieke verlangen van mijn vader naar eenheid. Het willen dienen van het mysterie.’
Om even stil van te zijn: hoe dienen we het mysterie?…
…
In het mooie programma Over Leven ging Coen Verbraak het gesprek aan
met Freek de Jonge ‘over zijn leven’.
Als het over aftakeling en verval van het lichaam gaat
stelt Verbraak de vraag: ‘En? Wat krijg je ervoor terug?’
De Jonge aarzelt even, dan: ‘Je krijgt er geen reet voor terug.’
Ik vond het een prachtig gesprek en ik begrijp dat antwoord helemaal,
maar toch had ik gehoopt op een ander antwoord, minder cynisch.
Waarom had ik dat gehoopt?
Simpelweg omdat ik het zelf zo ervaren heb.
Omdat ik er alles van weet, van aftakeling en verval,
en hoe zuur het kan zijn dat je nooit meer op je lichaam kunt vertrouwen.
Dat je leven eigenlijk voortdurend aan een zijden draadje hangt.
Maar ik kan nooit zeggen dat ik er ‘geen reet voor terug heb gekregen’. Integendeel, ik heb er heel veel voor terug gekregen.
Vooral, dat in alle ellende die een mens fysiek kan meemaken,
ONMISKENBAAR de liefde zich heeft verdiept.
Ik schreef dit in een column, waarop De Jonge ongeveer als volgt reageerde:
‘Dat is goed gezien: het antwoord had anders moeten luiden,
uitgaande van het idee dat de zin van het leven
vormgeven van lijden is.’
We lijden allemaal, is de zin van ons leven ‘vormgeven van lijden’?
En wat voor rol speelt God daarin?
Ik zoek een woord voor de rol van God: Mysterie? Zin van ons leven?
Of is God soms een manier om vorm te geven aan ons lijden?…
…
Het is de bedoeling dat ik erover doorpraat met Freek in een videopodcast.
Afgelopen voorjaar had ik zo’n videogesprek met de schrijver Oek de Jong.
U kunt het onder meer vinden op Youtube.
Ook bij hem die worsteling met het woord ‘God’.
Hij moest zo loskomen van zijn gereformeerde opvoeding.
Het woord ‘God’ leek voor hem voorgoed verpest.
Toch werd hij geraakt door de middeleeuwse mysticus Meister Eckhart,
maar hij bleef moeite houden met het woord ‘God’,
dat hij in Eckharts preken telkens tegenkwam.
Hij vertelde hoe hij werd gehinderd door dat woord
vanwege te veel herinneringen aan het geloof waarmee hij had gebroken.
Tot hij plotseling – zomaar, op een warme zomerochtend – ervaart
dat het belaste woord ‘leeg’ is geworden
en tot zijn verwondering merkt dat hij het ‘ongehinderd’ passeert.
Vanaf dat moment is het woord ‘God’ schoongewassen.
En hij vertelt over de bevrijding van God:
’Opeens is het woord ‘God’ niet meer dan een hulpconstructie, een manier van spreken, een manier om iets aan te duiden. Maar juist door het leeg worden van het begrip, juist door het eruit verdwijnen van de traditionele voorstellingen en ideeën, is het ook gaan stralen. Niet het woord zelf, maar datgene waar het naar verwijst: naar een innerlijke staat […] waarin je plotseling als het ware over de rand valt en wordt opgenomen in ‘de ruimte van het volledig leven’.
Aaaah! de ruimte van het volledig leven…
‘God’ dat zo zwaar belaste woord is bevrijd van zijn lading en wordt:
De ruimte van het volledig leven – die uitdrukking is van de dichter Lucebert.
God is niet een man in de lucht wiens bestaan je moet aannemen.
Nee, God is een woord voor de ruimte van het volledig leven.
Voel die ruimte, enorme ruimte, waarin je veilig bent…
…
Het is ook de ruimte van Spinoza, met wie we nu verder een stukje oplopen.
Met hem zou ik ook wel eens een videogesprek willen voeren.
Deze 17e-eeuwse, grootste geleerde van Nederland ooit,
ook hij heeft het woord ‘God’ schoongewassen en bevrijd
uit zijn al te persoonlijke, al te menselijke voorstellingen in de religies.
Ook hij heeft het woord ‘God’ opnieuw doen stralen,
losgemaakt, tevoorschijn getoverd uit de primitieve invullingen
en het gebracht in ‘de ruimte van het volledig leven’.
Spinoza zegt:
Al wat is, is in God / en zonder God kan niets zijn / noch begrepen worden.
De hele werkelijkheid om ons heen is God, is de eindeloze liefde van God.
Dat wil zeggen: Wij zijn volledig omgeven door LIEFDE
en daar kunnen we nooit uit vallen.
Misschien is dit de veiligheid die de filosoof Wittgenstein bedoelde met:
het besef volkomen veilig te zijn, wat er ook met me gebeurt.
Laat dat tot u doordringen:
We zijn volkomen veilig, wat er ook met ons gebeurt…
…
En het is nou vreemd, maar dit is nu precies
zoals ik zelf vanaf mijn jeugd God heb ervaren.
Schoongewassen, stralend, ruimte van het leven.
Ik zag het felgele en geurende koolzaad en wist: dit is God.
Ik onderging de kleuren van het licht en voelde: dit is God.
Ik voelde het vuur van de liefde en wist: dit is God.
Religie en kerk hebben me nooit in de weg gezeten
om God in haar pure schoonheid te ervaren, in haar ontzaglijke ruimte,
in haar een en al liefde.
God, rechtstreeks aanwezig in het leven zelf als een innerlijk gloed.
En misschien ook daarom waren en zijn bijbelteksten
voor mij altijd losgezongen van benauwende voorstellingen.
En is God de meest diepe werkelijkheid, juist ook in tijden van verval.
Als de psalmdichter schrijft:
‘ Al bezwijkt mijn hart en vergaat mijn lichaam,
de rots van mijn bestaan, al wat ik heb,
is God voor eeuwig.’ – dan ervaar ik dat als het meest wezenlijke
in mijn eigen bezwijken en vergaan.
En als de apostel in II Korintiërs schrijft:
‘Daarom verliezen wij de moed niet.
Ook al vervalt onze uiterlijke mens,
nochtans wordt de innerlijke van dag tot dag vernieuwd.’ –
dan kan ik niet zeggen: Je krijgt er geen reet voor terug,
nee, dan is dat de grootst mogelijke schat die ik ervoor terugkrijg.
Ik zoek een woord, een woord voor ‘de ruimte van het volledig leven’,
een woord voor ‘de ruimte van de volledige liefde’.
Dat mag het woord ‘God’ zijn, schoongewassen – en stralend…
…
In zijn lied If it be your will geeft Leonard Cohen zich over aan deze ruimte,
aan het universum, overigens zonder het woord ‘God’ te gebruiken.
Hij richt zich tot een ‘jij’ – waar we allemaal behoefte aan hebben.
Hij smeekt om vervulling en vreugde
vanuit onze soms erbarmelijke, menselijke staat – from this broken hill.
Wij, op onze gebroken heuvel, wij zijn mensen in vodden,
ja, maar het zijn vodden van licht.
Bind ons op jouw hart, in our rags of light.
Geef u over aan zijn lied van overgave…
…
https://www.youtube.com/watch?v=fICsHinJNbc
If it be your will / That I speak no more / And my voice be still / As it was before
I will speak no more / I shall abide until / I am spoken for / If it be your will
If it be your will / That a voice be true / From this broken hill / I will sing to you
From this broken hill / All your praises they shall ring / If it be your will / To let me sing
If it be your will / If there is a choice / Let the rivers fill / Let the hills rejoice
Let your mercy Spill / On all these burning hearts in hell / If it be your will / To make us well
And draw us near / And bind us tight / All your children here / In their rags of light
In our rags of light / All dressed to kill / And end this night / If it be your will
Vertaling: Leonard Cohen – If it be your will
Als het uw wil is / Dat ik niet meer praat / En mijn stem nog is / Zoals hij eerder was
Dan zal ik niet meer spreken / Ik zal afwachten totdat / Er voor me gesproken wordt /
Als het uw wil is
Als het uw wil is / Dat een stem eerlijk is / Vanaf deze gebroken heuvel / Zal ik tot u zingen
Vanaf deze gebroken heuvel / Zullen al uw lofzangen klinken / Als het uw wil is
Om mij te laten zingen
Als het uw wil is / Als er een keuze is / Laat de rivieren zich vullen / Laat de heuvels blij zijn
Laat uw genade zich uitstorten / Over al deze brandende harten in de hel
Als het uw wil is / Om ons beter te maken
En haal ons dichtbij / En bind ons strak / Al uw kinderen hier / In hun vodden van licht
In onze vodden van licht / Iedereen mooi gekleed / En maak een einde aan deze nacht
Als het uw wil is /
Als het uw wil is
Gebeden (met 4x acclamatie lied 367d, stilte en Onzevader)
Als het jouw wil is,
laat Liefde stromen zoals het licht
elke nieuwe dag onze nacht overstroomt,
zoals de zon schijnt over recht en onrecht – zo bidden wij…
Accl.: Kyrië…
Als het jouw wil is,
laat genezing stromen
over de gebroken heuvels in deze wereld,
de gebroken steden, landen, vluchtelingen, mensen – zo bidden wij…
Accl.
Als het jouw wil is,
om ons te laten zingen,
wij mensen met onze brandende harten, in onze vodden van licht,
laat ons zingen van schoonheid en liefde – zo bidden wij…
Accl.
Als het jouw wil is…
Jouw wil is liefde, en liefde alleen,
over ons leven, onze geliefden,
onze vreugde en vragen, onze dank en onze pijn – zo bidden wij…
Accl.
We geven ons over aan de stilte…
We bidden samen het Onzevader:
Onze Vader die in de hemelen zijt, uw naam worde geheiligd, uw Koninkrijk kome, uw wil geschiede, gelijk in de hemel alzo ook op de aarde.
Geef ons heden ons dagelijks brood. En vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren.
En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. Want van u is het Koninkrijk, en de kracht, en de heerlijkheid, tot in eeuwigheid. Amen