Thema: NEVEL IS HET LEVEN…
Stilte en gebed
Jij, zacht als herfstlicht,
laat ons tot rust komen in jouw stilte…
…
Wikkel ons in in jouw kleuren,
de warme kleuren van dit seizoen.
Omgeef ons met jouw vrede,
daal in ons neer met jouw zuivere liefde.
Blijf ons verwonderen met jouw schoonheid
in een wereld die zo lelijk kan zijn,
zo hard en agressief.
Wees genezend aanwezig met jouw liefde
in een wereld die zo liefdeloos kan zijn,
tussen mensen die lijden.
Breng onze zielen thuis in jouw rust.
Amen
Opstapje naar het thema: Ik ben maar een vogeltje van niets…
Kijk mij nou, ik ben maar een vogeltje van niets.
Ik hoor tot de familie van de ‘vliegenvangers’.
Nou, dat is ook niet om over naar huis te schrijven.
Het stelt allemaal niet veel voor wat ik ben.
Een onopvallend vogeltje dat graag tussen brandnetels vertoeft.
Nou vraag ik je, brandnetels…
Ook mijn kleur is niet spectaculair, beetje bruingrijs.
Evenmin beschik ik over indrukwekkende afmetingen, zo’n 15 centimeter.
En mijn voedsel is ook geen haute cuisine: wormen, larven, insecten…
Nee, ik ben maar een vogeltje van niets…
En toch, er is één ding dat mij uittilt boven dat niets.
Je zou het van dat kleine, grauwe lijfje niet verwachten…
… maar daar komt me een geluid uit!
Luister maar:
https://www.youtube.com/watch?v=xsqr2RJ-bgo
Galan is mijn naam, mijn mooie, Germaanse naam: galmen, zingen.
Zingen is mijn naam, zanger in de nacht: nachtegaal…
Nee, ik ben geen vogeltje van niets.
Prediker 1:1-8a (eigen hertaling WJ)
Woorden van Prediker, een spreker en wijsheidsleraar, die zich zoon van David noemde, wijs als Salomo:
Een ademtocht, een zuchtje wind, zegt Prediker,
nevel en niets, alles is niets.
Welk voordeel heeft de mens van al zijn zwoegen en tobben onder de zon?
Generaties gaan en komen, maar de aarde heeft eeuwigheid.
De zon verschijnt en de zon verdwijnt,
naar de plaats waar zij heen hijgt, daar begint zij weer te schijnen.
De wind waait naar het zuiden en draait naar het noorden.
Draaiend en draaiend waait hij voort
en naar al zijn draaiingen waait hij weer terug.
Alle beken stromen naar de zee… en nochtans wordt de zee niet vol.
Naar de plaats waar de beken heen vloeien, daarheen vloeien zij terug.
En zo gaat alles maar door en door, onvermoeibaar en vermoeiend,
er zijn geen woorden voor…
Mattheüs 6:26-28, 33a (fragmenten, eigen hertaling WJ)
(Jezus zegt:)
Kijk naar de vogeltjes van de hemel. De vogeltjes van niets: ze zaaien niet en maaien niet en verzamelen niet in schuren. Het is de vader van de hemel die ze voedt – hoeveel te meer jullie? […]
Kijk naar de lelies van het veld en leer van ze hoe ze groeien: ze zwoegen niet en spinnen niet. Ik zeg jullie dat zelfs Salomo in al zijn schoonheid en wijsheid niet zo prachtig was gekleed als een van hen. Als God het groen, dat er vandaag is en morgen wordt verbrand, zo opsiert,hoeveel te meer dan jullie?
[…]
Zoek eerst het koninkrijk van God…
Buitenbijbelse lezing. J.C. Bloem: De nachtegalen
Ik heb van ‘t leven vrijwel niets verwacht,
‘t Geluk is nu eenmaal niet te achterhalen.
Wat geeft het? – In de koude voorjaarsnacht
Zingen de onsterfelijke nachtegalen.
Meditatie: Nevel is het leven…
Lieve mensen,
niets is het leven.
Nevel, damp, zuchtje is het leven.
Dat weten we wel en we ervaren het sterker naarmate we ouder worden.
En als het herfst is – alweer een zomer voorbij.
En hoe snel is het gegaan.
Niet alleen gaat alles zo voorbij en verdwijnt als een ochtendnevel,
alles blijft ook hetzelfde: het wordt er niet beter op.
Dat zag en hoorde ik bioloog Midas Dekkers vertellen in een interview.
Anders dan de meeste biologen gelooft hij niet dat evolutie vooruitgang is.
Voor dat absoluut NIET-vooruitgangsgeloof vindt hij steun in Prediker.
Het is prachtig om hem die zinnen te horen lezen,
in de oude Statenvertaling nota bene – luister:
‘IJdelheid der ijdelheden, zegt de Prediker, ijdelheid der ijdelheden, het is al ijdelheid. Wat voordeel heeft de mens van al zijnen arbeid die hij arbeidt onder de zon? De zon rijst op en de zon gaat onder, en zij hijgt naar hare plaats waar zij oprees. Alle de beken gaan in de zee, nochtans wordt de zee niet vol…’
IJdelheid – in het hebreeuws staat er hèvèl.
We horen het ook terug in de naam: Abel, de kwetsbare, zwakke Abel.
Het betekent: ademtocht, zuchtje, damp, nevel…. niets.
Nevel is het leven, nevel zijn wij…
…
Het schiet niet op, zegt Midas Dekkers, en het zal nooit opschieten,
niet met de mens en niet met de wereld.
De meeste mensen denken dat zij in hun leven de wereld kunnen verbeteren,
dat al hun gesjouw en gedoe en gestreef en carrièreladders beklimmen,
dat dat ergens toe zal leiden…. maar het zal nooit beter worden.
Het verandert wel maar het verbetert niet: evolutie is geen vooruitgang
Dit levensgevoel van Midas Dekkers, nooit iets nieuws onder de zon,
altijd weer oorlog, dood en verlies – en ons eigen leven:
een en al vergankelijkheid, het wordt altijd weer herfst, verlies, leegte…
De dichter J.C. Bloem was er een meester in,
in het verwoorden van dit levensgevoel van niets:
Ik heb van ‘t leven vrijwel niets verwacht,
‘t Geluk is nu eenmaal niet te achterhalen.
Misschien hebben we het gevoel dat het klopt.
Het geluk lijkt altijd daar waar wij niet zijn.
Je kunt beter maar niet te veel van het leven verwachten?…
…
Klopt, nevel is het leven, nevel zijn wij, schimmen in de herfst.
Toch zegt Bloem ook nog iets anders, iets totaal anders:
Ja, klopt, niets is het leven, maar dat is niet de hele waarheid.
Als we alles uitkleden en ontmantelen en niets overhouden,
dan blijft daar iets over als: wat doet het ertoe?
Wat geeft het? – In de koude voorjaarsnacht
Zingen de onsterfelijke nachtegalen.
Wat doen wij ertoe, ja,we zijn niets, maar luister:
Het wordt weer voorjaar en dan… dan…
…dan zingen de onsterfelijke nachtegalen.
Alles en iedereen gaat dood en toch ook weer niet.
Wat blijft is de ongelooflijke, onsterfelijke schoonheid.
De schoonheid van, bijvoorbeeld, zingende vogels.
Grijsbruine vogeltjes van niets, maar wat een muziek brengen zij voort!
Ja, Midas Dekkers, het klopt, het lijkt nergens op uit te lopen
en misschien loopt het ook wel nergens op uit, die nevel van ons leven,
verdampt hij in een ogenblik, maar intussen gebeurt er wel iets.
In dat ogenblik, in dat even van ons leven, in dat zuchtje
worden wij een mysterieuze schoonheid gewaar.
Een schoonheid die ons verheugt als het zingen van een nachtegaal,
die zin en richting aan ons leven geeft.
Een schoonheid die blijvend is, onsterfelijk, eeuwig…
…
Als het je aanvliegt dat het leven niets is,
dat de tijd alleen maar sneller gaat naarmate je dichter bij de dood komt…
Dat alles altijd bij het oude blijft en dat alles zinloos is…
Luister dan naar de vogeltjes, de vogeltjes van niets.
Jezus zegt het ook in zijn Bergrede:
Kijk naar de vogeltjes van niets, stipjes tegen de hemel,
ze leven maar zo kort, ze zijn zo kwetsbaar,
ze zijn een vogel voor de kat.
Maar ze leven fluitend verder, lijken nooit vermoeid,
en zingen of hun leven ervan afhangt.
Vanuit het diepste van hun wezen klinkt hun zang,
vanuit het diepste van hun wezen vliegen zij af en aan voor hun jongen.
Het leven zelf, de natuur, zorgt voor hen.
God/Natuur – zou Spinoza zeggen.
En waarom zou je God/Natuur dan geen vader noemen?
Vader, je bron, de verzorger, je beschermer,
De schrijver speelt met de hemel als beeld:
De vogeltjes van de hemel en de vader van de hemel.
En kijk zegt Jezus, dan ook maar eens naar de lelies van het veld.
Lelies van het veld, in het wild groeiend, zomaar her en der,
in onze ogen nutteloos, onkruid, alleen goed voor de oven.
Ook dit onkruid is niets, het groeit er vandaag
en morgen is het gemaaid en wordt het verbrand – wat moet je ermee?
Niets is het, maar…. wel eens op zijn schoonheid gelet?
De schoonheid van wat wij onkruid noemen?
Zelfs koning Salomo in al zijn schoonheid was niet zó schoon,
zo schoon als dit onkruid van niets…
…
Wilde bloemetjes, vandaag staan ze er nog… en morgen in de oven.
Maar wat blijft en altijd weer terugkeert is hun schoonheid,
die alle vergankelijkheid de moeite waard maakt.
Nevel is het leven, maar schoonheid verwaait niet.
En Jezus zegt er nog iets bij: Zoek eerst het koninkrijk van God.
Eerst: niet chronologisch, maar in principe, als prioriteit.
Laat dat altijd het belangrijkste zijn.
In al het getob over de moeiten en de zorgen van het leven
en de vergankelijkheid en de zinloosheid van het leven:
Focus je op het koninkrijk van God – wat betekent dat?
Behalve schoonheid is er nog iets van blijvende waarde
wat ons leventje van niets wel degelijk de moeite waard maakt.
Dat is de liefde – in bijbeltaal: het koninkrijk van God.
Midas Dekkers heeft voor 99% gelijk:
het leven is niets, een nevelsliert in de morgen,
en we komen geen millimeter vooruit…
En toch, als we terugblikken op de vervlogen tijd,
dan is er intussen liefde geweest.
Je zou kunnen zeggen: uit de vluchtigheid van ons leven
wordt liefde gedestilleerd als de vrucht van ons kleine bestaan.
Kijk maar naar de foto op de voorkant:
Uit de nevel wordt schoonheid geboren – en liefde.
Die zie je niet op de foto maar die voel je in de atmosfeer.
Laat de foto maar even op je inwerken…
…
Fade out, fade out again – vervagen, vervagen…
Het zou een tekst van Midas Dekkers kunnen zijn
en zeker ook van Prediker: ijdelheid der ijdelheden,
nevel en niets, alles is niets…
Maar het is een lied van de Engelse rockband Radiohead,
een ongelooflijk melancholisch maar ook zeer melodisch lied:
Street spirit, of: Fade out.
Zanger Thom Yorke schreef het in een zwartgallige stemming.
Vergankelijkheid en zinloosheid alom, de 21e eeuwse Prediker.
Gebroken eieren, dode vogels / Ik kan de dood voelen, kan zijn kraalachtige ogen zien / Al deze dingen zullen op een dag vervagen en vervagen…
Maar dan, zelfs in die zwartgallige sfeer,
uit dat tranendal van de dood, uit de nevel van het niets,
horen we een stem die oprijst en zingt van liefde.
Je hoort de melodie ook letterlijk omhoog komen.
In al die plastisch beschreven neergang staat ons maar één ding te doen:
Immerse your soul in love!
Dompel je ziel onder in de liefde.
Onderdompelen: het is een dooplied!
DOMPEL JE ZIEL ONDER IN LIEFDE.
We luisteren naar Street Spirit van Radiohead…
….
Rows of houses all bearing down on me
I can feel their blue hands touching me
All these things into position
All these things we’ll one day swallow whole
And fade out again and fade out
This machine will, will not communicate
These thoughts and the strain I am under
Be a world child, form a circle
Before we all go under
And fade out again and fade out again
Cracked eggs, dead birds
Scream as they fight for life
I can feel death, can see its beady eyes
All these things into position
All these things we’ll one day swallow whole
And fade out again and fade out again
Immerse your soul in love
Immerse your soul in love
Vertaling:
Rijen huizen, die allemaal op me neer kijken
Ik kan voelen hoe hun blauwe handen me aanraken.
Al deze dingen in hun positie
Al deze dingen zullen op een dag in z’n geheel verzwolgen worden
En weer vervagen en vervagen
Deze machine zal niet communiceren
De gedachten en de druk waaraan ik ten onder ga
Wees een kind van de wereld, vorm een cirkel
Voordat we allemaal ten onder gaan
En weer vervagen en weer vervagen
Gebroken eieren, dode vogels
Gillen terwijl ze vechten voor hun leven
Ik kan de dood voelen, kan zijn kraalogen zien
Al deze dingen in hun positie
Al deze dingen zullen op een dag in z’n geheel verzwolgen worden
En weer vervagen en vervagen
Dompel je ziel onder in de liefde
DOMPEL JE ZIEL ONDER IN DE LIEFDE
Gebeden (met stilte en Onzevader)
Jij, hoe zullen wij je noemen?
Levende, licht, bron, eeuwige?
Of Liefde?
Wij richten ons op jou in behelpende, tastende woorden,
die toch ergens thuiskomen.
We zoeken jouw ontzagwekkende ruimte en stilte
en leggen daarin onze voorbeden neer:
voor al die mensen die lijden onder oorlogsgeweld,
voor wereldleiders die daar verantwoordelijk voor zijn,
voor vluchtelingen op drift,
voor armen en ontrechten,
voor zieken en stervenden,
voor allen die eenzaam zijn,
voor de aarde in haar geschondenheid,
voor wie ons lief zijn, voor onszelf,
in de stilte…
…
We bidden samen het Onzevader:
Onze Vader die in de hemelen zijt,
uw naam worde geheiligd,
uw Koninkrijk kome,
uw wil geschiede, gelijk in de hemel alzo ook op de aarde.
Geef ons heden ons dagelijks brood.
En vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren.
En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze.
Want van u is het Koninkrijk, en de kracht, en de heerlijkheid, tot in eeuwigheid. Amen