Inleidende tekst

Voor deze zondag had ik al een dienst rond het thema ‘geluk’ aangekondigd – titel: Happinez – die ik  zelfs al heb geschreven. Toch schuif ik deze dienst voor mij uit, want soms lopen dingen anders. Via mijn website en boekjes heb ik mailcontact met mensen overal vandaan, zelfs iemand uit Polen. Deze man, Frits, een Nederlander die gekozen heeft voor een teruggetrokken leven op het Poolse platteland, stuurde mij zijn Nieuwjaarsreflectie. Hij had die geschreven naar aanleiding van het verlies van zijn 18-jarige kleinzoon Marco die kort geleden een eind aan zijn leven heeft gemaakt. Deze reflectie maakte zoveel indruk op mij, is zo goed doordacht en gedocumenteerd, zo waardevol dat ik het niet kan laten hem met u te delen. Ik heb hiervoor gekozen na toestemming van Frits. Hij beschouwt het als een eerbetoon aan zijn kleinzoon. Dit getuigenis is waarachtig. Ik ben geen Perdiep Ramesar.     

Alleen het verhaal dat ik nu ga vertellen heb ik zelf bedacht. De lezingen en meditatieteksten zijn door Frits gekozen en geschreven.    

 

Opstapje naar het thema: Animal Farm

Er is een boek over een dierenboerderij: Animal Farm.

Het gaat over varkens die de andere dieren onderdrukken.

Daar heb ik zo mijn eigen verhaal van gemaakt:

‘De jonge ezel Benjamin had het niet meer naar zijn zin op de boerderij.

Hij zag hoe slecht alle dieren werden behandeld,

hoeveel slaag ze kregen en hoe weinig eten – vooral de ezels.  

Hij hoorde de Grote Baas, het Varken Napoleon, tekeergaan in zijn toespraken.

‘Jullie moeten tevreden zijn’ tierde hij, ‘niet zeuren, hard werken!

En niet zo met jezelf bezig zijn – niet zoveel selfies nemen bijvoorbeeld!’

Benjamin de jonge ezel zag de ellende van de dieren en hij zei:

‘Ik wil hier niet langer blijven, ik trek de wijde wereld in.’

Hij vertelde dat natuurlijk niet aan de Grote Baas het Varken Napoleon,

maar verder wel aan iedereen die het maar horen wilde.

Het gerucht dat Benjamin weg wilde lopen verspreidde zich zodoende snel

en het kwam ook Jozef, de oude, wijze kerkuil ter ore.   

Jozef woonde in de nok van de schuur,

maar ogenblikkelijk daalde hij af naar Benjamin.

‘Luister Benjamin’ zei hij,’ ik snap wat je bedoelt, het leven is nu heel slecht,

maar ga alsjeblieft niet weg…’

‘Waarom zou ik niet weggaan?’ zei Benjamin,’ ik vind er niks meer aan.’

‘Voor deze keer zal ik een kunstje met je uithalen, dat ik zelden gebruik’

zei de wijze Jozef,’ ik zal je laten zien hoe je leven er over tien jaar uitziet.

Doe je ogen maar dicht.’

Dat deed Benjamin en hij zag… hij zag… hij zag

hoe de Grote Baas het Varken Napoleon allang dood was en opgegeten,

en hij zag hoe Jozef de wijze kerkuil de boerderij nu runde,

en hij zag hoe hijzelf een mooi leven had in de wei

met nu en dan een karweitje – maar ja…

‘Je moet geduld hebben’ zei Jozef,’ blijf vooral balken en protesteren.

Als je gaat is het ook goed, maar ik wil graag dat je blijft.

We kunnen je niet missen!’

En zo bleef de jonge ezel Benjamin op de boerderij.’

 

Lezingen: I Korintiërs 13:4-7

De liefde is geduldig en vol goedheid. De liefde kent geen afgunst, geen ijdel vertoon en geen zelfgenoegzaamheid. Ze is niet grof en niet zelfzuchtig, ze laat zich niet boos maken en rekent het kwaad niet aan, ze verheugt zich niet over het onrecht maar vindt vreugde in de waarheid.

Alles verdraagt ze, alles gelooft ze, alles hoopt ze, in alles volhardt ze.

 

Uit het Thomasevangelie (hertaling van dichter/mysticus Eric van Ruysbeek)

Begrijp de eenheid en verwerp de verschillen zoals kleine kinderen dat doen.

Waar twee waren is één. Wanneer gij dit verwezenlijkt en het binnenste buiten wordt en buitenste binnen, wanneer wat boven is hetzelfde is als wat onder is, wanneer de man geen man meer is en de vrouw geen vrouw, maar beiden één wezen, wanneer uw ogen samengaan in één blik, […] dan eerst zult gij ingaan tot het Rijk.

 

Uit de Brihadaranyaka Oepanisjad:

Je bent wat je diepe, bezielende wens is.
Zoals je wens is, zal je wil zijn.
Zoals je wil is, zullen je daden zijn.
Zoals je daden zijn, zal je lot zijn.

 

Meditatie: nieuwjaarsreflectie van Frits uit Polen

Uit de brief aan zijn kleinzoon Marco:

Lieve Marco.

Het leek er op dat je de laatste jaren afgesloten leefde van de buitenwereld, onze wereld dan wel te verstaan.

Je had je teruggetrokken en bleek moeilijk bereikbaar te zijn.

Hoewel, was jij niet te bereiken of waren wij niet in staat om jou te bereiken?

De geestelijke gezondheidszorg kan ongetwijfeld

wetenschappelijke antwoorden geven op de vraag

waarom je zo moeilijk aansluiting kon vinden op onze wereld.

Een beperking van de sociale interactie zullen ze dat wel genoemd hebben. Maar waar bestaat onze wereld uit?

Als ik om me heen kijk dan zie ik zoveel lijden en strijd.

Wilde je soms niet meer leven in zo’n wereld?

Je deelde in het leed van anderen, een soort van zielverbondenheid.

Je scherpe inzichten in de onrechtvaardigheid, die in deze wereld overheerst, hebben mij geroerd.

Maar ook je pijn, die ik toen nog niet herkende,

kon ik voelen in het diepst van mijn hart.

Nu ik de liefde bij jouw afscheid heb kunnen ervaren,

kan het niet anders zijn dan dat jij leed aan de liefdeloosheid in deze wereld…

…

Uit de brief aan zijn familie en vrienden:

Voor veel mensen zijn de laatste dagen van het jaar een tijd voor bezinning.

Het leven is voor de meeste mensen namelijk een achtbaan

die dagelijks alle aandacht opeist.

De maatschappelijke druk is enorm en je kunt er moeilijk aan ontsnappen zonder de aansluiting op de samenleving te verliezen.

De maatschappij is zo complex geworden dat het moeilijk is

om je weg daarin nog te vinden.

Ik kan dat in ieder geval niet en voel mij steeds vaker verloren

in een woud van regelgeving, voorwaarden en ‘kleine lettertjes’.

Zelfs de keuze voor een zorgverzekering, telefoonabonnement

of reizen met het openbaar vervoer vereist een diepgaande studie.  

De persoonlijke contacten in ons maatschappelijk verkeer zijn vervangen

door telefonische helpdesks met computers.

Ik zal niet de enige zijn die daar soms gefrustreerd van raakt.

Om misverstanden te voorkomen wil ik nadrukkelijk zeggen

dat ik mij niet wil beklagen.

Wel probeer ik met enige ironie duidelijk maken

dat ik steeds vaker de weg kwijt raak in een complexe samenleving

waarin ik mij niet meer herken…

…

Bezinning… dat is zo’n woord dat veel betekenissen heeft zoals:

bewustzijn, berouw, heroverweging en gewetensonderzoek.

Vooral het gewetensonderzoek blijft mij bezig houden.

Het geweten wordt ook wel metaforisch omschreven

als de stem van het goede in de menselijke geest.

Een aangeleerd of ingeboren ethisch normbesef,

waarin het gevoel de belangrijkste rol speelt.

Ik ervaar de chaos en lijden in deze wereld dan ook

als een voortdurende aanslag op mijn geweten.

Dat wordt verduidelijkt door Jiddu Krishnamurti, een spiritueel leraar uit India. Hij heeft gezegd dat maatschappelijke patronen in de wereld

door onszelf worden bepaald.

Wij zijn er een onmisbaar onderdeel van en houden ze in stand.

Wie de wereld wil verbeteren moet zich dan ook los van maken

van die patronen en afstand nemen

van de eerzucht, het materialisme, de afgunst en machtsbelustheid.

Dat is geen kleinigheid, maar het maakt voor mij wel veel duidelijk.

Als de mensheid een bescheiden poging zou ondernemen

om zich los te maken van het huidige maatschappelijke systeem,

zouden we zeker in een andere en betere wereld leven…

…

De wetenschap heeft overal een verklaring voor.

Er worden voortdurend nieuwe pogingen ondernomen

om het mystieke in de wereld te ontmantelen, te veroordelen,

en de wereld op te delen in tegenstellingen.

Grote spirituele leraren zoals Krishna, Boeddha en Jezus hebben geleerd

dat als wij niet langer in tegenstellingen denken en handelen,

alles kan samengaan tot één allesomvattend geheel.

Niet meer oordelen maakt de geest vrij

en brengt de innerlijke stemmen tot zwijgen.

In het Thomas-Evangelie, één van de apocriefe christelijke teksten, zegt Jezus: ”Als je van de twee één kan maken dan kan je het Koninkrijk binnen gaan”.

Jezus bedoelt met deze woorden de toegang tot ons hart en onze ziel,

die geblokkeerd wordt door onze oordelen…

…

Het verlies van mijn kleinzoon Marco

heeft mij geconfronteerd met de betrekkelijkheid van het leven.

Ik heb geprobeerd de zin van zijn dood te begrijpen.

Hoe kan een onbezorgd en vrolijk kind zich ontwikkelen

tot een jongen die niet meer in deze wereld wil leven?

Maar als ik om mij heen kijk zie ik inderdaad een wereld

waar je niet vrolijk van wordt:

een wereld van tegenstellingen.

Zo lees in het Financiële Dagblad dat de 400 rijksten van deze aarde

het afgelopen jaar weer 92 miljard aan hun vermogen hebben toegevoegd.

Zij bezitten evenveel vermogen als de 4 miljard armste mensen

die op deze wereld verpauperen.

Ik verwonder mij dat wordt toegestaan

dat een kleine groep financiële elite het wereldbeeld bepalen

en zichzelf blijven verrijken.

Ik vraag mij ook af waarom politici dat gecorrumpeerde financiële systeem

met veel belastinggeld in stand willen houden.

Ik ben geschokt als er weer honderden vluchtelingen aanspoelen

aan de Italiaanse kusten.

Het doet mij pijn als ik kinderen in vluchtelingenkampen zie

aan de Turkse grens en in de Palestijnse gebieden,

verstoken van de meest primaire levensbehoeften.

Ik ben bedroefd over de verkwanseling van ons culturele erfgoed

omdat het voortbestaan van kunst, muziek en theater afhankelijk is geworden van de mate waarin het bijdraagt aan de economische vooruitgang.

Ik begrijp niet waarom een verzorgingshuis winst moet maken

en miljoenen in kas heeft, terwijl bejaarden naar huis worden gestuurd.

Ik begrijp niet hoe het mogelijk is dat bestuurders

van woningcorporaties en zorginstellingen

miljoenen aan publiek geld kunnen verbrassen,

terwijl de diefstal van een rol drop uit een supermarkt

onmiddellijk wordt bestraft.

Waarom moeten er in Nederland zoveel mensen naar de voedselbank

en vaart onze koning in een speedboot van acht ton?

Waarom brengt ons koningspaar een toast uit

op de politieke topcrimineel Poetin

en kan met zijn steun vervolgens een vliegtuig met 298 onschuldige mensen

uit de lucht worden geschoten?

Waarom krijgt de bedreiging van de steenrijke familie de Mol

meer aandacht van de politie en de media

dan de vele kinderen die jaarlijks vermist worden?

Nelson Mandela heeft ons voorgehouden

dat een Staat niet moet worden beoordeeld naar de wijze

waarop de meest aanzienlijke burgers worden behandeld,

maar de minst aanzienlijke…

…

We kunnen er toch niets aan veranderen hoor ik vaak zeggen.

Maar dat mag voor mij geen reden zijn om me niet langer druk te maken

om alle misstanden en onrecht.

Ik wil niet wegkijken en doorgaan met mijn eigen leventje

met af en toe een vrolijke foto van mijn tomaten op facebook.

Ik voel mij intens betrokken bij het onrecht en het leed in een wereld,

waar ik een onderdeel van ben.

Ik schaam mij diep voor de wijze waarop mensen met elkaar omgaan…

…

Waar leiden mijn beschouwingen uiteindelijk toe?

Ik weet natuurlijk ook wel dat wij de wereldgebeurtenissen

niet direct kunnen beïnvloeden, althans niet op korte termijn.

Maar ik ben mij er wel diep van bewust dat als we bereid zijn

om minder te oordelen, er meer ruimte zal ontstaan

voor tolerantie, wederzijdse acceptatie en liefde.

Met meer liefde zal de wereld er anders uit gaan zien.

Het woord liefde is versleten en klinkt verdacht.

Het wordt gebruikt voor oppervlakkige sentimenten en commerciële uitingen. Maar wat ik bedoel is een allesomvattende liefde waar iedereen in mag delen. Dat is de liefde als een absolute werkelijkheid.

Martin Buber, een Joodse godsdienstfilosoof, noemt de liefde een kracht

die zelfstandig werkzaam is in deze wereld.

Liefde is een volledige éénwording van de mens met het ondoorgrondelijke,

de oergrond van waaruit alles ontspruit.

Die liefde is onbetwistbaar,

zoals de zon voor iedereen haar warmte en licht verspreidt…

…

Lieve Marco,

je kunt niet ver weg zijn, want we voelen je nabijheid nog steeds.

Je bent voortdurend in onze gedachten.

We praten nog tegen je hoewel wij jouw antwoorden niet verstaan.

De draad met jouw ziel is niet verbroken.

Heb je ons nog nodig of hebben wij jou nu soms nodig?

Wij houden van je Marco.

Toen mijn vrouw en ik een kaars voor je opstaken in de Bazylika van Wadowice, voelden wij jouw aanwezigheid.

Dat was een mystiek moment, waarop  tegenstellingen niet meer bestonden.

Alles was goed zoals het was.

Het voelde zo heilig, dat ik het alleen maar als liefde kon ervaren.

Een nimmer ophoudende liefde

zoals Paulus dat heeft beschreven aan de Korintiërs.

Het leven en die allesomvattende liefde zijn eeuwig durend.

Dat is voor mij de enige werkelijkheid…

…

STILTE

 

Gebeden (met stiltes en Onzevader)

Gij, bron van vrijheid en liefde,

Gij hield de vinger aan de trekker niet tegen…

Gij legde niet uw vinger voor dit domme lood…

Gij zijt het zelf die werd gedood,

die wordt gedood, telkens weer:

machteloze God…

Gij zijt het ook die opstaat, telkens weer,

opstaat in vrijheid en liefde,

machtige God…

…

Wij zeggen uit in deze gebeden:

Onze onmacht, onze woede, ons verdriet…

De blinde, beschamende religieuze haat…

De tragiek van de mensenwereld, de diepe kloof, de scheiding der geesten…

…

Wij spreken uit wat ons persoonlijk bezig houdt,

onze levensvreugde en dankbaarheid,

de liefde om ons heen,

maar ook gemis, angst, eenzaamheid, pijn,

ziekte, dood, conflicten, zorgen.

Wij laten alles achter in de stilte…

…

We bidden samen het Onzevader…