To the end of love – september 2024

TO THE END OF LOVE

Vooraf aan kyrië:

Het is een goede gewoonte in de kerk om ruimte te maken voor kyrië.

Letterlijk kyrië-eleison: Heer, ontferm u. Het is een schreeuw, een cri de coeur, afkomstig uit het verhaal waarin een blinde schreeuwt naar Jezus om zijn aandacht te trekken. Wij hoeven natuurlijk Gods aandacht niet te trekken, dat zou raar zijn, dat wij God moeten wijzen op wat er in de wereld gebeurt. Kyrië is juist om onszelf te bepalen bij de nood van de wereld. Het is om ruimte te maken in onszelf voor al die vreselijke dingen. En vooral om in het licht van God onze onmacht om de duisternis uit te drukken, uit te schreeuwen eigenlijk.

In het glorialied loven we God om het licht en de troost in de liefde.

Stilte en kyriëgebed

Eeuwige liefde die jij bent,

wij zoeken jou in de stilte…

…

Vanuit de onmacht om het wereldgebeuren,

vanuit onze pijn om de geschonden aarde,

om het leed van al wat leeft,

de slachtoffers van de woedende oorlogen,

de velen op drift,

mensen die lijden aan het leven

en aan het onrecht in de wereld,

vanuit de vragen en het verlangen

in ons eigen leven

slingeren wij onze noodkreet in de ruimte

van jouw universum:

Kyrië eleison!

Liefde, ontferm je over ons.

Amen

Opstapje naar het thema:

Choreografie – op de Vlissingse boulevard tijdens een toeristenmarkt

David de Dansende Spreeuwenkoning had een plan.

Luister, sprak hij op een mooie nazomerdag zijn volk toe, vanavond is het hier bij de zee een grote bijeenkomst van mensdieren.

Laten wij hen verrassen met een uitvoering.

Tegen de achtergrond van de ondergaande zon boven de zee.

Zien jullie het voor je?

Wij met z’n miljoenen zwermend over het water in een weergaloos dansende wolk tegen het rood van de avondhemel.

Ik zal jullie voorvliegen in de mooiste dans ooit.

De mensdieren zullen ademloos staan te kijken.

Maar waarom wilt u dat zo graag? – wilde een van zijn onderdanen weten.

Ach, zei David de Dansende Spreeuwenkoning, de mensdieren hebben het zo moeilijk.

Zij weten niet hoe ze een dansende wolk moeten worden, zoals wij.

Zij denken dat ze gelukkig worden door alles te maken wat ze kunnen.

Zij vechten met elkaar en maken onze aarde kapot.

Ze hebben het zo moeilijk, die arme mensdieren.

Laten wij hen maar weer eens verwennen met de mooiste spreeuwendans ooit.

Die avond kwamen de mensdieren inderdaad bijeen langs de zee.

Ze liepen met duizendtallen over de zeeboulevard met de kraampjes en de schetterende muziek, in de geur van gebarbecuede mededieren.

Bedrukt schuifelden ze in drommen door elkaar heen.

Als mieren, maar dan mieren die niet weten waar ze heen moeten.

En niemand zag het purper, oranje en rood van de ondergaande zon.

En niemand zag de innige kleur van het water.

En niemand zag de dansende wolk aan de horizon.

———

Lezingen

Het is niet voor niks dat ik de spreeuwenkoning David heb genoemd. Er is in de bijbel een dansende koning David. Hij was ook zeer muzikaal, lichtvoetig en sjofel gekleed. Hij danste uitgelaten tijdens het binnenbrengen van het heilige relikwie de ark in Jeruzalem. Maar niet iedereen nam hem dat in dank af. Ik lees u een vrii vertaald fragment: 2 Samuel 6:14-16

‘Vol overgave danste David voor God, slechts gekleed in een linnen priesterhemd. Onder gejuich en trompetgeschal brachten David en zijn volk de ark van God de berg op. Toen de ark de Davidsburcht werd binnengedragen stond zijn vrouw Michal, de dochter van Saul, op de uitkijk bij haar venster. Ze zag koning David dansen en springen voor God – en haar hart vulde zich met minachting.’

Dansen uit liefde, dansen in liefde, naar het lied van Leonard Cohen dat we straks beluisteren: Dance me to the end of love – we vinden het in het Hooglied. Luister naar de taal alleen al. Die danst!

Hooglied 7:1-2

‘Meisjes:

Draai rond, meisje uit Sulem, draai rond,

draai rond, we willen naar je kijken.

Hij:

Kijk! Zie je dat meisje uit Sulem,

Zoals ze danst tussen twee reien?

Wat zijn je voeten mooi in je sandalen, koningskind!

Je heupen draaien sierlijk rond,

de schepping van een kunstenaar.’

Ook Jezus’ leven is muziek en dans voor God. Maar ook op hem wordt niet al te enthousiast gereageerd. Een fragment uit het evangelie: Mattheus 11:16,17.

Jezus beklaagt zich over de zure reacties van mensen:

‘Waarmee zal ik de mensen van deze generatie vergelijken? Zij lijken op kinderen die op het marktplein zitten en elkaar toeroepen: Toen we voor jullie op de fluit speelden, wilden jullie niet dansen. Toen we een klaaglied zongen, wilden jullie niet rouwen.’

Overdenking – To the end of love

Spreeuwen dansen, ja, maar heel de natuur danst.

De regen danst als ze uiteen spat op de stenen of op het water,

de bomen buigen en dansen op de wind,

vlinders dansen van bloem naar bloem,

verliefde zwanen dansen op het water,

vissen in de zee…

Kinderen dansen als ze huppelen of sporten,

maar sommige voetballers dansen ook,

zoals Cruijff destijds, en Van Basten en Bergkamp

en let nu maar eens op Frenkie de Jong.

Maar het lijkt wel of veel mensen daar niet aan willen,

het niet zien zoals de massa op de boulevard in het spreeuwenverhaal,

het minachten zoals Michal in het verhaal van David,

of zich afkeren zoals de mensen op de markt bij het fluitspel van de kinderen.

Wij hebben op de fluit gespeeld en jij hebt niet gedanst –

daarmee is de onmacht, de tragiek en de onwil van de mens getekend.

Ook de tragiek in Jezus’ leven.

Zijn leven, zijn wijze van zijn, is immers één uitnodiging

om mee te gaan in zijn ritme, het meeslepende ritme van de liefde,

de lichte dans van God.

Zelfs in het rouwen danst de liefde.

Zoals altijd in het Koninkrijk Gods gaan de kinderen ons voor,

zij maken de muziek, zij hebben op de fluit gespeeld,

maar de mensen, de volwassenen, zij geven niet thuis.

Het is het grote drama in Jezus’ leven tot aan zijn dood toe:

Dansen om ons aan het dansen te krijgen, maar mensen verstarren.

Het is eigenlijk God die dat zegt:

Elke morgen bespeel ik de fluit van het licht, van de vogels,

van de natuur die ontwaakt, van de schoonheid, van de liefde,

maar de meeste mensen reageren zuur.

Wat is dat toch in de mens – die traagheid, die kilte, die verharding?

Terwijl het zo anders kan…

…

Iedere danser zal het herkennen:

Uiteindelijk hoef je je alleen maar over te geven.

Dan gebeurt er iets heel geheimzinnigs: je wordt gedanst.

Je doet het niet meer zelf, het is niet meer: ik dans, maar: de dans danst mij.

Carolina Blanken, docent levensbeschouwing en danser in Enschede, zegt:

‘Als ik dans kom ik in een soort tussenruimte terecht.

Alsof je letterlijk wordt meegenomen door de muziek en daarin opgaat.

Je lift mee op de muziek en ervaart dat je er zelf bijna niet meer bent

maar opgaat in de ruimte.

Je komt in een soort stilte, wat natuurlijk gek is, omdat er ook muziek klinkt.

Maar het is absoluut een vorm van verstilling.’ – tot zover Carolina Blanken.

Die ontdekking, dat is het meest cruciale in het leven.

Het is het geheim van het leven.

Niet jij ademt maar er wordt in jou geademd.

Niet jij leeft maar je wordt geleefd door het leven.

Niet jij hebt lief maar er wordt in jou liefgehad.

HIER gaat het om!

Wij hebben niet lief, nee, liefde is een zelfstandige werkzame kracht in ons.

Liefde heeft lief in ons…

…

De enige beslissing van jezelf is de keuze om alles los te laten

en je over te geven aan wat het leven van je vraagt:

Meebewegen met het leven, meebewegen zelfs met de tegenslagen.

Meebewegen met de stroom, de energie, de dans van God.

Want zo is het precies met de dingen van God.

Denk maar aan de dansende derwisjen,

de soefi-mystici die al dansend zich verloren in God,

wat zeg ik?

Zich verloren in de liefde.

En dat brengt ons meteen in het Lied der Liefdesliederen, het Hooglied.

Ook in deze dansende woorden zie we een opgaan

in de beweging van de liefde: draai rond, draai rond.

Je gaat ervan duizelen.

Het Hooglied is van alle Bijbelboeken wel het boek van de ultieme liefde.

Hier vindt de liefde zijn hoogste punt, zijn puurste gestalte!

Het laat er geen misverstand over bestaan dat ‘all you need is love’.

Natuurlijk, iedereen vindt liefde belangrijk, vindt braaf liefde belangrijk,

maar het is het enig belangrijke.

Het is waartoe wij op aarde zijn.

Het is de liefde waar het om gaat,

de liefde alleen waarin we God op het spoor komen.

Als zoekende adolescent was ik God kwijt.

Pas toen ik de liefde leerde kennen bloeide ik weer open voor God.

Ik ontdekte, nee, niet: God is liefde, maar: Liefde is God.

Meer is niet nodig.

De Liefde is het centrum van alles.

Van het dansende meisje in het Hooglied

blijft dan ook alleen het dansen over.

Zij wordt een en al dans van liefde: draai rond,draai rond…

Zij raakt los van zichzelf, verliest zich,

precies zoals de bedoeling van ons leven is,

tot in de dood…

…

Dat klinkt allemaal wel heel blij.

Kan het iets minder uitbundig?

Juist als je het moeilijk hebt en niet in de stemming bent om te dansen?

Of als je van nature, net als ikzelf, wat ingetogen en een beetje houterig bent? Of als je verdriet hebt en je allesbehalve wilt dansen?…

…

Het gaat natuurlijk niet letterlijk en lijfelijk om de dans.

Het is een beeld van overgave op alle terreinen van het leven.

Je wordt uitgenodigd door schoonheid om die in te drinken.

Door weemoedige muziek om je te laten troosten.

Door het morgenlicht om de nieuwe dag onbevangen en blanco te beginnen. Door je kind om een beetje vrolijk te zijn – om zijnentwil.

Door je geliefden om lief te hebben en dat het voornaamste te vinden.

Door de stilte om tot jezelf en tot God te komen.

Je wordt altijd weer uitgenodigd door een kracht, een vuur,

een stroom om je door te laten meenemen.

Door liefde, die onzichtbare kracht die je God kunt noemen.

Geef je daaraan over, zoals je je aan muziek over kunt geven.

Laat je dansen, laat je dansen door het leven, door de liefde, door God.

Laat je dansen door de muziek en de woorden van Leonard Cohen:

Dance me to the end of love.

In een interview vertelde Leonard Cohen welk beeld hem inspireerde

tot het schrijven van dit lied:

‘In sommige vernietigingskampen werd een strijkorkestje gedwongen te spelen, terwijl de verschrikking gaande was. Ze speelden klassieke muziek terwijl hun medegevangenen vermoord en verbrand werden. Dus die muziek, “Dance me to your beauty with a burning violin,” doelt op de schoonheid van de vervulling van het leven, op het einde van dit bestaan en op het passionele element in die vervulling. Maar het is dezelfde taal die we gebruiken voor de overgave aan een geliefde…’ – tot zover Leonard Cohen himself…

…

Het is niet zomaar overgave aan een geliefde, maar aan de dood.

Ook de dood kan worden tot een geliefde.

Het is dus niet zomaar dansen, het is dansen op het graf.

Het is niet zomaar een liefdesliedje,

het is overgave aan de liefde midden in dood en verschrikking.

Overgave aan een geliefde – en aan de Geliefde met een hoofdletter.

Je kunt er een gebed in horen.

Een paar van de belangrijkste fragmenten.

Dans me naar jouw schoonheid met een brandende viool,

Dans me door de paniek tot ik veilig ben samengebracht,

Til me op als een olijftak en wees mijn duif op weg naar thuis,

Dans me naar het einde van de liefde.

Dans mij naar de bruiloft nu, dans mij steeds opnieuw.

Dans mij heel teder en dans mij heel lang.

Dans me naar het einde van de liefde.

Dance me to the end of love.

STILTE

We luisteren naar: Dance me to the end of love – Leonard Cohen

Dans me naar je schoonheid met een brandende viool

Dans me door de paniek tot ik veilig ben

Draag me als een olijftak, wees de duif die me thuisbrengt